نیشابور و ظرفیت‌های آن در طرح «اتحادیه کشورهای وارث تمدن ایرانی»

نیشابور

(مرکز فرهنگی و گرانیگاه خراسان غربی)

و 

ظرفیت‌های آن در طرح «اتحادیه کشورهای وارث تمدن ایرانی»

«اتحادیه کشورهای وارث تمدن ایرانی» طرحی است با رویکرد همگرایی منطقه‌ای، برای ایجاد نوعی همگرایی فرهنگی، هویتی و اقتصادی بین ملت‏هایی که در تاریخ پر فراز و نشیب فلات ایران، در کنار هم زیسته‌‏اند و از عناصر فرهنگی و تمدنی مشترکی (مانند نوروز، زبان پارسی و شخصیت‏های تاریخی) بهره می‌‏برند. کشورهای مورد نظر، یازده کشور ایران، افغانستان، تاجیکستان، پاکستان، ازبکستان، ترکمنستان، آذربایجان، گرجستان، ارمنستان، قزاقستان و قرقیزستان هستند که مردمان‏شان هزاران سال در کنار هم زیسته و در سده‌های گذشته، در کشاکش رقابت‏های استعماری از هم جدا شده‌اند. چنانکه پیداست بخشی از کشورهای این اتحادیه پیشنهادی، حوزه تاریخی و فرهنگی خراسان بزرگ گستره تمدنی ایران را تشکیل می‌دهند: افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان و قرقیزستان. این کشورهای حوزه فرهنگی خراسان ایران بزرگ فرهنگی، از طریق خراسان امروزین ایران؛ پیوندها، همبستگی و پیوستگی‌های ژرف و گسترده‌ای با دیگر پاره‌ها و سرزمین‌های حوزه فرهنگی و تمدنی ایران‌زمین دارند. 

نیشابور، فرهنگ‌شهر ایرانی؛ شهر کلیدی جاده ابریشم

سفری فلسفی در زمان، همراه با ابیگیل رینولدز

نیشابور

فرهنگ‌شهر ایرانی، شهر کلیدی جاده ابریشم

میراث گذشته، زیربنایی برای برنامه‌های توسعه آینده

 

کتاب «ناصر خسرو و لعل بدخشان» نوشته آلیس سی هانسبرگر (Alice C. Hunsberger)؛ نیشابور را یکی از توقفگاه‌های مهم مسیر جاده ابریشم و در زمره «جهانشهرهایی» توصیف می‌کند که امتزاجی پیروزمندانه از مردم با قومیت‌ها و دین‌های مختلف را پدید آورده است. راه ابریشم؛ این جاده کهن، نه تنها کریدور جهانی تجارت، تبادل کالا، صنعت و فناوری زمان، بلکه محل تعامل فرهنگ‌ها، اندیشه‌ها و باورها مردمان سرتاسر جهان متمدن روزگار نیز بوده است. بنابراین وجود شهری با ابعاد فرهنگی و تمدنی نیشابور در کنار این کریدور جهانی، پدیده‌ای اتفاقی نیست و همواره با تاثیر و تاثرات ژرفی همراه بوده است. این شهر و سرزمین پیوسته به آن که در کهن‌ترین متن ایرانی (کتاب اوستا Avestā)، از آن با نام مزدیسنایی «رَئِوَنت»، یکی از پایگاه‌های برجسته آیین و فرهنگ ایران باستان بود. «آذر برزین مهر»، یکی از سه نیایشگاه بزرگ و آتشگاه کشاورزان ایران‌زمین، در نزدیکی دریاچه «سوور» (Suwar)، بر فراز کوه ریوند (Reyvand) در شمال غربی شهر نیشابور کهن (ابرشهر)، بنا نهاده شده بود. نیشابور که در این دوران، یکی از مراکز ایالتی خاوران ایران است با پای گذشتن به دوره اسلامی، سکان تحولات سیاسی، علمی، فرهنگی و اجتماعی خراسان را در دست می‌گیرد و در ردیف مناطقی همچون بغداد و قاهره و دمشق و ... یکی از بزرگترین مراکز فرهنگی – تمدنی دنیای اسلامی و جهان سده‌های میانه را پدیدار می‌سازد؛ چنانکه نوشته‌اند: «نیشابور ... در تقویت بنیه علمی سرزمین پهناور ایران، نقشی اساسی داشته و سرحلقه بسیاری از مکتب‌ها و جریان‌های فکری جهان اسلام را به سرنوشت تاریخی خود، پیوند زده است.»(رسول جعفریان) 

نیشابور، پشتوانه و سرمایه فرهنگی ایران در مسیر جاده ابریشم

- دیباچه؛ در مسیر راه ابریشم:

راه ابریشم؛ هشت هزار کیلومتر، یعنی معادل یک چهارم محیط کره زمین، طول دارد که به سبب انتقال ابریشم از شرق جهان به غرب، به این نام شهرت یافته است. راه ابریشم، جاده‌ای است کهن از شرق آسیا تا کرانه دریای مدیترانه را در بوته پوشش خود قرار می‌دهد. راه باستانی ابریشم، از شهر لویانگ در جنوب رود هوانگ‌هو آغاز شده و با گذشتن از سیان، چانگ و توان هوانگ مرزهای چین را در پشت سر می‌گذاشت و از طریق اوزکند، فرغانه، سمرقند و بخارا و جیحون، مرو، سرخس می‌رسید. از سرخس تا نیشابور منازل رباط شرف، رباط ماهی، رباط چاهک، توس، نوغان، طرق، شریف‌آباد، الحمراء و دیزباد قرار داشت و آنگاه به شهر نیشابور (ابرشهر)، مرکز خراسان غربی، می‌رسید. دشت جوین، پل ابریشم، بسطام (شاهرود)، دامغان و خوار، منازل میان نیشابور تا ری بودند؛ این راه، پس از گذشتن از ساوه، مزدقان، همدان، گردنه اسدآباد، کنگاور، بیستون، فرمیس (کرمانشاه)، مازورستان، حلوان، قصر شیرین، جلولاء، دسکره‌الملک (دستگرد ساسانی) و نهروان، وارد بغداد می‌شد و در کرانه رود فرات ادامه می‌یافت و به حدیثه می‌رسید و سپس در ساحل دریای مدیترانه به شهر انطاکیه می‌انجامید که آخرین منزل راه زمینی ابریشم بود. 

سرود نیشابور؛ ای پایتخت اول ایرانی من ...

از این اثر فرهنگی-هنری-موسیقایی که دستاورد کوشش اهالی فرهنگ و هنر نیشابور است در آبان‌ماه 1390 رونمایی گردید. درونمایه چکامه «پایتخت اول ایرانی من» (سرود نیشابور)؛ اشاراتی بر پیشینه پرآوازه پایتخت تاریخ و فرهنگ خراسان و یادکرد فشرده برخی ویژگی‌ها، سرمایه‌ها و توانمندی‌های اقلیمی، فرهنگی و اجتماعی نیشابور معاصر است. این اثر فرهنگی - موسیقایی که به معرفی نیشابور (فرهنگ‌شهر خراسان) می‌پردازد؛ بنیان‌گر و سرآغاز رویکرد موسیقایی (در قالب سرود ویژه) به معرفی شهرها و شهرستان‌های خراسان است و نیشابور (مرکز فرهنگی خراسان) به عنوان نخستین شهر خراسانی پدیدآورنده و دارای «سرود ویژه» شناخته می‌شود.  

ظرفیت‌های کشور ترکیه، فرصتی در پیش روی منطقه نمونه بین‌المللی گردشگری نیشابور

یادآوری:

آبان‌ماه 1394، محمت دوغان، سرکنسول ترکیه در مشهد، در سفرش به نیشابور، گفت: «نیشابور دارای جایگاه ویژه‌ای در ابعاد علمی در جهان اسلام است و مشاهیر زیادی نیز در این شهر زندگی کرده‌اند که از جمله آنها «حاج ولی بکتاش» بوده که 750 سال قبل از نیشابور به ترکیه سفر کرده است. طی سفری که دو ماه پیش به نیشابور داشتم جلسات خوبی با فرماندار نیشابور در بحث روابط اقتصادی و فرهنگی مذهبی سفر انجام گرفت و مقرر شد تا کشور ترکیه «ساخت یک محل یا یادبودی برای حضور علاقه‌مندان در محل زادگاه بکتاش ولی در نیشابور» فراهم سازد. وی افزود: برخی از شهرهای ترکیه عضو شهرهای تاریخی جهان هستند، به همین منظور اگر نیشابور در این زمینه به کمک نیاز داشت، ما به عنوان کشور دوست قول می‌دهیم شهرداری‌های کشور ترکیه که عضو این اتحادیه هستند به نیشابور کمک کنند.»

آخرین تحولات:

بر اساس آمارهای رسمی، 15 تا 20 میلیون علوی در ترکیه زندگی می‌کنند. زادگاه «بکتاش ولی» رهبر علویان در نیشابور واقع است که آنان را برای سفر به این خطه در قالب کاروان‌های زیارتی و تورهای گردشگری علاقه‌مند کرده است. در سفری که در مردادماه 1396، هیات گردشکری خراسان رضوی به ترکیه و دیدار با مقامات این کشور انجام داده؛ برنامه‌هایی همچون تبادل گردشگر، همکاری اتحادیه‌های هتلداران و اطلاع‌رسانی ظرفیت‌های گردشگری، همکاری و سرمایه‌گزاری مشترک در شهرک‌های صنعتی، صادرات به کشورهای همسایه استان خراسان رضوی، ایجاد رستوران‌های ترکی و ... مطرح گردیده است.

نکته:

- برنامه‌های نهادهای مدیریت فرهنگی – گردشگری - اقتصادی شهرستان نیشابور، برای بهره‌برداری از ظرفیت حداکثری از ظرفیت‌های گردشگری - اقتصادی کشور ترکیه (بویژه جمعیت 15 تا 20 میلیونی علویان بکتاشی این کشور) چیست؟