پیشنهاد ثبت کوهستان بینالود در فهرست آثار ملی ایران

بینالود (Binalud)، برای نیشابوریان و خراسانیان، نامی آشناست. بینالود، کوهستانی است به طول حدود 125 کیلومتر، که در مرکز خراسان و در جهت شمالی-جنوبی واقع شده و دو شهر مهم «نیشابور» و «مشهد» را در همسایگی خود (در دامنه جنوبی و شمالی) دارد. بینالود، به سبب اینکه بلندترین ارتفاعات شمال شرق کشور است، با لقب «بام خراسان» و به جهت اینکه، یکی از عوامل اصلی شکل‌گیری تمدن نیشابور است با لقب «مادر مهربان نیشابور» شناخته می‌شود.

بینالود، نه تنها یکی از منابع اصلی تامین آب دشت‌های پیرامون خود، بلکه به عنوان جاذبه اصلی گردشگری طبیعی منطقه شناخته می‌شود. در دامنه‌های جنوبی بینالود و در دشت نیشابور، مناطق ییلاقی و رودکده‌هایی همچون خرو، درّود، بوژان، بار، دربهشت و ... به عنوان جاذبه‌های طبیعی زیبایی که چشم‌اندازی از کوه، رودخانه، باغ و بافت روستایی را در اختیار میهمانان و مسافران خود قرار می‌دهند، چشم‌نوازی می‌کند. راستی، اگر «صبح نیشابور» با هوای سکرآور و نشاط‌ انگیزش، شهره آفاق و انفس گردیده‌، از موهبت حضور بینالود مهربان بر فراز دشت نیشابور است.

بینالود، در نیشابور، فقط یک پدیده طبیعی نیست بلکه عنصری اصلی است که در زندگی نیشابوریان، معنا و مفهوم ویژه‌ای دارد. نیشابوریان همواره با نگاه به تاریخ پربرگ و بار و درخشان خود، روی به بینالود دارند و این مهربان‌کوه را به عنوان «نماد طبیعی پایداری و سرافرازی» سرزمین خود می‌شناسند. بینالود مهربان، که «همزاد طبیعی و همراه همیشگی تاریخ» سرزمین نیشابور است، فراز و فرودهای فراوان تاریخ را پابه پای ابرشهر نیشابور پیموده و به تعبیری، پر است از خاطرات و یادنامه سرگذشت‌های کهن‌شهر ایرانی. در جای جای این کوه می‌توان نشان‌هایی از سرگذشت‌ها و رویدادهای نیشاپور را بازیابی نمود؛ نشانه‌هایی که بسیاری، غبار گذر هزاره‌ها و قرن‌ها، آنها را از چشم‌ها پنهان کرده است و برخی در لابلای برگ‌های کهن‌کتاب تاریخ قابل بازیابی‌اند و امروز نیز اثری از آنها در دامن این کوهستان بزرگ، توان یافت: 

- بقعه قدمگاه (نشانی است از حضور و عبور پربرکت کاروان امام رضا (ع) در ابتدای قرن سوم هجری و استقبال شکوهمند نیشابوریان از امامشان)

- غار ابراهیم ادهم (نشانی از راز و نیازهای نه ساله سلطان‌العارفین قرن دوم هجری و همچنین پنهان‌گاه شیخ حسن جوری نیشابوری، رهبر سربداران خراسان، در قرن هشتم هجری)؛

- جماعت‌خانه دیزباد (نشانی است از حضور و فعالیت تفکر اسماعیلی از قرن سوم هجری تا کنون)؛

- روستای برزنون (که برخی پژوهشگران، نشان آتشکده باستانی آذربرزین مهر را در حوالی این روستای کوهپایه‌ای می‌دهند)

و سایر نشان‌ها و یادمان‌هایی که در قالب آرامگاه‌های امامزادگان و بزرگان و همچنین آثار و بناهای تاریخی و باستانشناسی در دامنه‌های این مهربان‌کوه خودنمایی می‌کنند.

ناگفته نماند که «ریواس»، این گیاه اسطوره‌ای که سوغات و رهاورد و نشان نیشابور است، در دامن بینالود، پرورش می‌یابد. 

بینالود در احساس و اندیشه ادبی نیشابوریان و نیشابوردوستان نیز حال و هوای خاص خود را دارد. چنانکه نمی‌توان از نیشابور گفت و بیتی را به مادر مهربانش اختصاص نداد:

روییده در هر گوشه‌ات، گل‌های احساس

خرداد بینالود تو، سرشار ریواس

(خدابخش صفادل)

و نگاه زیبای بانوی شاعر نیشابوری چنین می‌سراید:

و عشق، تاجی است از رنگین‌کمان

که بر سر نهاده‌ای

خاتون بینالود!

(عصمت اسلامی)

و گاه سلامی جانانه به بینالود:

سلام من به بلندای کوه بینالود

که برده از نظرم بیستون و فرهادش

(کمال‌الدین فراهانی)

بینالود، همدم نیشابور در غمبارترین لحظه‌های تاریخ است:

سر می‌گذارد نیشابور،

به شانه بینالود،

و گوش می‌سپارد،

به بانگ هراس‌آور هجوم ...

(صفورا نیری)

«در دامنِ غمرنگِ بینالود خفته است

چونان نِگاه ساکتِ چشم‌انتظاران

(محمدعلی دادور)

و بینالود، نماد ایستادگی و پایداری است:

دیگر گریه نمی‌کنم

استوار می‌‎ایستم چونان «بینالود نیشابور»

تا دخترکان نو رسیده‌ی غزلم

خویشتن را بیارایند

با زنجیر طلایی رضا

(علی محمد مودب)

و ...

آری! «بینالود»، «بام خراسان»، «مادر مهربان نیشابور» و پدیده‌ای طبیعی که آثار خوبی بر روی اقلیم و آب و هوا و زایندگی و سرسبزی دشت نیشابور و سایر دشت‌های پیرامونی‌اش دارد، یکی از عناصر اصلی نمادین نیشابور است. به تعبیر، نیشابور، چنان تکیه بر مهربانی بینالود دارد که نیشابور را بدون حضور بینالود نتوان شناخت و از نگاهی دیگر، حتی در آن هنگام که سخن از نیشابور می‌آید، شاید اصلا نامی از بینالود نباشد اما ناخودآگاه مادرمهربان نیشابور، حضور دارد چرا که نیشابور، بر دامن مهربانی‌های بینالود شکل گرفته و بالیده است؛ مهربان‌کوهی که همزاد و همراه تاریخ و سرگذشت نیشابور است از گذشته تا آینده ...

چقدر خوب است که به همت همشهریان عزیز، فعالان فرهنگی و اجتماعی نیشابور و مسولان و نمایندگان پرتلاش نیشابور، «کوهستان بینالود»، در زمره میراث طبیعی ملی و به عنوان «بام خراسان» و همچنین «نماد طبیعی و همراه تاریخی نیشابور» در فهرست آثار ملی ایرن، به ثبت برسد و یک روز نیز در تقویم رسمی (یا حداقل در سطح استانی)، به عنوان «روز بینالود» نامگذاری گردد. «تبث ملی بینالود» و «ثبت روز بینالود در تقویم»، تاثیر فراوانی بر معرفی ارزشمندی‌های این کوهستان و جلب توجه افکار عمومی در این خصوص و همچنین تامل و تدبیر و طراحی برنامه‌های حفاظت از محیط زیست در مورد این اثر طبیعی زیبا و بی‌همتای شمال شرق کشور خواهد داشت. قابل ذکر است که پیش از این، در سال 1387، کوه دماوند، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.