سفالینه طاووس و ماهی نیشابور در موزه آثار باستانی دانشگاه ساسکاچوان کانادا

این نوشتار، اشاره‌ای است به هنر و صنعت سفالگری ایران با آوازه‌ای جهانی که در شهری کهن در شرق کشورمان، تبلور یافته است. این دیار دیرینه، از جایگاه درخشانی در تاریخ و فرهنگ خراسان، تمدن ایرانی و جهان اسلام، برخوردار است. این شهر، در دوران پیش از اسلام، «ابرشهر» یا «اپرشهر» نامیده می‌شده که پیوندی ویژه با اپرن‌ها که تیره‌ای از پارتیان بودند، دارد. در متن پهلوی «نامه شهرستانهای ایران»، شرح بنیان نیشابور، به دست شاپور اردشیران، از خاندان ساسانیان آمده است. در این دوران‌ها، آذر برزین مهر، که یکی از سه آتشکده اصلی ایران بود، در ناحیه ریوند نیشابور (ابرشهر)، قرار داشته است. ایرانشهر خراسان، در پی کارنامه فرهنگی شایان گذشته، با طلوع اسلام در سرزمین ایران، توانی فزاینده یافت و یکی از پایگاه‌های اصلی فرهنگ و تمدن اسلامی گردید؛ چونانکه در کتاب‌های تاریخ تمدن اسلامی، نام و جایگاه فرهنگی نشابور را در کنار شهرهایی همچون بغداد و قاهره و دمشق و خوارزم و بخارا و سمرقند و ری و همدان و اصفهان، درمی‌یابیم.

یکی از هنرها و صنعت‌هایی که در فرهنگ‌شهر خراسان، رونقی فراوان و شکوفایی دوچندان یافت، هنر و صنعت «سفالگری» است؛ نیشابور، یکی از مراکز بزرگ و صاحب‌سبک هنر و صنعت سفال‌سازی دوره اسلامی به شمار می‌آید. پژوهشگران تاریخ هنر و باستان‌شناسان، هنر برجای مانده در سفالینه‌های نیشابور، را دنباله روند هنر فلزکاری دوره ساسانی دانسته‌اند که با تلفیقی از آموزه‌ها و دستاوردهای دوره اسلامی و بکارگیری فن و ظرافت چین و خاور دور، جلوه‌هایی بدیع و شگرف از زیبایی و خلاقیت را پدید آورده است و امروزه، شمار انبوهی از این آثار، که جزئی از شناسنامه تاریخی و فرهنگی این دیار، به شمار می‌آیند، زینت‌بخش بسیاری از موزه‌های ایران و جهان است. پیش از این، در نوشتاری دیگر، به معرفی سفالینه‌های نیشابور در موزه هنر آسیایی سانفرانسیسکو پرداختیم و در این نوبت، به معرفی یکی دیگر از سفالینه‌های نیشابور که در موزه آثار باستانی دانشگاه ساسکاچوان کشور کانادا نگهداری می‌شود، می‌پردازیم.
 

پل تاریخی حصار سرخ نیشابور

در غربی ترین نقطه شهرستان نیشابور  و در قسمت خروجی دشت نیشابور  و در پست ترین قسمت این دشت بزرگ و با برکت و در ارتفاع 1056 متری از سطح دریای آزاد پلی تاریخی در دوره صفویه احداث گردیده تا اهالی منطقه در فصول مختلف سال از آن استفاده نمایند. اگر چه این پل سه دهانه دارد اما زیاد عریض نبوده و در گذر زمان مورد بی مهری مردمان و مسولان قرار گرفته به طوری که مردم محل امروز آن را (ریخته) می نامند. زمانی که در سیزدهمین روز از ماه شهریور 1394 با سفر به این روستا سراغ محل پل تاریخی را گرفتم همه با لهجه محلی می گفتند(رخته) و بالاخره پس از طی مسیری با اتومبیل و مسافتی 200 متری پیاده ،پلی را که سالها منتظر دیدنش بودم دیدم ،البته نه آنگونه که دوست داشتم. 

پل در سال 1378 و پس از ریزش قسمتهای عمده آن به صورت غیر اصولی و غیر علمی و بدون توجه مسولان امر در میراث فرهنگی بازسازی کلی شده و تنها در دهانه شمالی قدمت پل دیده می شود.

این پل نشانگر وجود آب فراوان در کالشور در سالهای نه چندان دور بوده که اکنون فقط مدت کوتاهی از سال را در خود آب می بیند. مردم روستای حصار سرخ و روستاهای اطراف در گذشته از این پل جهت عبور به سمت نیشابور استفاده می نموده اند که البته اکنون با ایجاد جاده آسفالته حصار سرخ به فدیشه و از آنجا به عشق آباد و نیشابور این پل فعلا فقط می تواند به عنوان یک جاذبه گردشگری مطرح باشد.

در این مقاله کوتاه برای اولین بار از این پل تاریخی و ثبت شده در فهرست آثار ملی، تصاویری که توسط اینجانب تهیه شده در فضای وب منتشر می شود.

افتتاح پروژه های هفته دولت در نیشابور به ارزش 100میلیارد تومان

همزمان با گرامی داشت هفته دولت105طرح و پروژه عمرانی،کشاورزی،خدماتی و رفاهی با اعتباری بیش از100میلیارد تومان درشهرستان نیشابورافتتاح وبه بهره برداری رسید.غلامحسین مظفری معاون استاندار و فرماندارویژه نیشابور تصریح کرد: با افتتاح و بهره برداری از این طرح ها که با همت دولت یازدهم و عمدتا با محوریت توسعه متوازن عملیاتی گردیده همشهریان نیشابوری از مزایای آن در شهرستان بهره مند می شوند. وی درتشریح بیشتر این طرح ها افزود: این تعداد شامل ؛ آغاز عملیات اجرایی 3پروژه بزرگ گازرسانی درسطح شهرستان با اعتباری معادل 430 میلیاردریال، بهره برداری از ساختمان اداری بیمه تأمین اجتماعی با اعتباری معادل 36میلیاردریال،3واحد تولیدی وصنعتی،9طرح کشاورزی ،7طرح آبرسانی شهری وروستایی، احداث وتجهیز 3واحد خدمات پزشکی ودرمانی،26پروژه خدمات شهری شهرداریها،8پروژه راه روستایی ، و بهره برداری از 21ساختمان دهیاری و12طرح توسعه روستایی است.رئیس شورای اداری شهرستان درادامه از دستگاه های اجرایی که امکان ارائه خدمات رایگان به مردم را دارندخواست : با برنامه ریزی وحضور دربین مردم خصوصا درمناطق روستایی وکمتر توسعه یافته درطول این هفته به ارائه خدمت رایگان بپردازند.معاون استانداروفرماندارنیشابوریادآورشد:درپروژ ه های فوق مبلغ685میلیاردریال ازمنابع دولتی،308میلیاردریال سرمایه گذاری انجام شده توسط بخش خصوصی و68 میلیاردریال ازمحل تسهیلات بانکی هزینه شده است.

گویان فرهنگی؛ نگاهی به پیوندهای فرهنگی نیشابور، جوین و جغتای از دریچه معجم‌البلدان

 

خراسان، به خاطر نقش برجسته و بی‌همتایی که در تحولات و سامان تاریخ و فرهنگ ایران و جهان اسلام داشته است، یکی از نامدارترین و بالنده‌ترین سرزمین‌های حوزه تمدنی ایران، غرب قاره کهن و جهان اسلام به شمار می‌آید. در سنت جغرافیای تاریخی است که از قدیم، این سرزمین بزرگ را چهار بخش یا «ربع» نموده‌اند که این بخش‌ها به نام چهار کرسی خراسان بزرگ که عبارتند از بلخ، مرو، نیشابور و هرات، نامیده می‌شوند. سرزمین کهن «گویان» یا «کویان» که در سده‌های هجری‌، «جوین» نام گرفته، یکی از ولایت‌های عمده و بنیادین ربع غربی خراسان بزرگ است که پیشینه‌ تاریخی دیربنه و چهره فرهنگی بشکوه و برومند دارد. این پشتوانه تاریخی و فرهنگی و دیگر توانمندی‌های اقلیمی، سرزمین گویان را به یکی از پایدارترین ولایت‌های غرب خراسان (ربع نیشابور) تبدیل نموده است چنانکه از ولایات پُرشمار خراسان غربی که «نیشابور»، «نسا»، «توس»، «جام»، «باخرز»، «زوزن»، «خواف»، «بشت»، «بیهق»، «جاجرم»، «جوین»، «اسفراین»، «ارغیان»، «استوا» و ... در زمره آنهاست؛ «گویان»، یکی از چند ولایتی است که هنوز هم با همان نام کهن، در جغرافیای روزگار ما نیز حضور دارد.

گنجینه سفالینه‌های نیشابور در موزه هنر آسیایی سانفرانسیسکو

در کارگـــه کـوزه‌گــــری رفتــــم دوش

دیدم دو هزار کوزه گویا و خموش ناگاه
هـر یک بـه زبــان حـــال، با من گفتند

کــو کوزه‌گــر و کوزه‌خــر و کوزه‌فـروش

این رباعی  از «خیام»، دستمایه آفرینش یکی از نمادهای شهری نیشابور شده است. پیکره‌های بزرگ دوگانه کوزه که در دل آنها پیکره‌هایی از کوزه‌گر و کوزه‌خر و کوزه‌فروش جای گرفته، در بافت تاریخی شهر، در میدانگاه پیشین باغ عمارت امین‌الاسلامی، خودنمایی می‌کند و حضور همواره چکامه‌های چهارگانی خیام را در بطن زندگی مردمان زادگاهش، یادآور می‌شود. خیام، شاعر فلسفه هستی است و کیمیای خاک و دست‌ساخته‌های برآمده از آن؛ همچون کوزه و سبو و خشت، دست‌یار اندیشه حکیم نشابور می‌شوند تا این اندیشمند شرقی از پایگاه فرهنگ ایران، اینچنین؛ عمر کوتاه انسان و گذر لحظه به لحظه زمان را به جهانیان گوشزد می‌کند. بی‌گمان هر نویسنده و شاعر و هنرمند و اندیشمندی، هر آفریننده‌ای، بخشی از مصالح اثرش را از محیط زندگی‌اش وام می‌گیرد. اگر شعر خیام، واژگانی سفالین دارد؛ از اینست که زادگاه و پایگاه زندگی خیام، نسبتی ژرف با خشتگان پدیدارساز سخن جاندار و موزون این رباعی‌سرای پُرآوازه ایرانی دارد. نیشابور، سرزمین سفالینه‌های بدیع و خیال‌انگیز است.

چنانکه تاریخ هنر و صنعت سفالگری بشر را بنگریم؛ نیشابور، دیار خیام، یکی از مراکز بزرگ و نامدار فن سفالگری است. هنرمندان سفالگر نیشابوری، با آمیزش نگاره‌های فلزکاری دوره ساسانی ایران با هنر خوشنویسی اسلامی دوره عباسی و الهام‌گیری از فن و نگارگری چینی، هنر و صنعت سفالگری را به مرتبه‌ای از زیبایی و کمال و الهام‌بخشی رسانیدند که در تاریخ، بی‌نظیر است. سفالینه‌های نیشابور، افزون بر ارزش‌های هنری، تاریخی و تکنیکی، آثار کم‌نظیری برای مطالعه خط کوفی تحریری و تزئینی به شمار می‌آیند. اهمیت سفال نیشاپور به گونه‌ای است که کمتر موزه‌ای را در سرتاسر جهان، توان یافت که نمونه‌ای از سفالینه‌های نشابور را در گنجینه و نمایشگاه خود، فراگرد نیاورده باشد. موزه هنر آسیایی (Asian Art Museum) یکی از مجموعه‌داران سفالینه‌های نیشابور است.