خیام نیشابوری و ما... : ای دوست بیا تا غم فردا نخوریم!

ای دوست بیا تا غم فردا نخوریم

وین یک دم عمر را غنیمت شمریم

فردا که از این دیر فنا درگذریم

با هفت هزار سالگان سربه سریم 

گنجینه سفالینه‌های نیشابور در موزه هنر آسیایی سانفرانسیسکو

در کارگـــه کـوزه‌گــــری رفتــــم دوش

دیدم دو هزار کوزه گویا و خموش ناگاه
هـر یک بـه زبــان حـــال، با من گفتند

کــو کوزه‌گــر و کوزه‌خــر و کوزه‌فـروش

این رباعی  از «خیام»، دستمایه آفرینش یکی از نمادهای شهری نیشابور شده است. پیکره‌های بزرگ دوگانه کوزه که در دل آنها پیکره‌هایی از کوزه‌گر و کوزه‌خر و کوزه‌فروش جای گرفته، در بافت تاریخی شهر، در میدانگاه پیشین باغ عمارت امین‌الاسلامی، خودنمایی می‌کند و حضور همواره چکامه‌های چهارگانی خیام را در بطن زندگی مردمان زادگاهش، یادآور می‌شود. خیام، شاعر فلسفه هستی است و کیمیای خاک و دست‌ساخته‌های برآمده از آن؛ همچون کوزه و سبو و خشت، دست‌یار اندیشه حکیم نشابور می‌شوند تا این اندیشمند شرقی از پایگاه فرهنگ ایران، اینچنین؛ عمر کوتاه انسان و گذر لحظه به لحظه زمان را به جهانیان گوشزد می‌کند. بی‌گمان هر نویسنده و شاعر و هنرمند و اندیشمندی، هر آفریننده‌ای، بخشی از مصالح اثرش را از محیط زندگی‌اش وام می‌گیرد. اگر شعر خیام، واژگانی سفالین دارد؛ از اینست که زادگاه و پایگاه زندگی خیام، نسبتی ژرف با خشتگان پدیدارساز سخن جاندار و موزون این رباعی‌سرای پُرآوازه ایرانی دارد. نیشابور، سرزمین سفالینه‌های بدیع و خیال‌انگیز است.

چنانکه تاریخ هنر و صنعت سفالگری بشر را بنگریم؛ نیشابور، دیار خیام، یکی از مراکز بزرگ و نامدار فن سفالگری است. هنرمندان سفالگر نیشابوری، با آمیزش نگاره‌های فلزکاری دوره ساسانی ایران با هنر خوشنویسی اسلامی دوره عباسی و الهام‌گیری از فن و نگارگری چینی، هنر و صنعت سفالگری را به مرتبه‌ای از زیبایی و کمال و الهام‌بخشی رسانیدند که در تاریخ، بی‌نظیر است. سفالینه‌های نیشابور، افزون بر ارزش‌های هنری، تاریخی و تکنیکی، آثار کم‌نظیری برای مطالعه خط کوفی تحریری و تزئینی به شمار می‌آیند. اهمیت سفال نیشاپور به گونه‌ای است که کمتر موزه‌ای را در سرتاسر جهان، توان یافت که نمونه‌ای از سفالینه‌های نشابور را در گنجینه و نمایشگاه خود، فراگرد نیاورده باشد. موزه هنر آسیایی (Asian Art Museum) یکی از مجموعه‌داران سفالینه‌های نیشابور است.

حکیم نیشابور در پایتخت ونزوئلا؛ کاراکاس، دروازه‌ای بسوی آمریکای لاتین

 

 

تندیس خیام؛ دانشگاه کمپلوتنسه مادرید در اسپانیا 

حکیم عمر خیام نیشابوری؛ دانشمند، اندیشمند و چکامه‌سرای ایرانی سده پنجم هجری؛ یکی از مشهورترین چهره‌های علمی، فرهنگی و ادبی ایران در سرتاسر گیتی است. خیام با دیوان کوچک رباعیاتش، محدوده‌های زمان و مکان را در نوردیده و نماینده ایران و ایرانیان در آنسوی مرزهای زبان فارسی و حوزه فرهنگ و تمدن ایرانی است. رباعیات خیام به بیشتر زبان‌های جهان، ترجمه شده و به قفسه‌های تمامی کتابخانه‌های جهان راه یافته است. باری! نام و یادمان حکیم گزیده‌گوی نیشابور، در جای جای جهان، پراکنده و پوینده است. اما این بار، نام و یادمان خیام را در منطقه آمریکای لاتین، باز می‌یابیم. آشنایی گسترده آمریکای لاتین با رباعیات خیام را باید مرهون «دو کامارگو»، شاعر اسپانیایی، دانست؛ او  افکار خیام را در قالب شعر نو، ریخت و متن اسپانیایی آن‌ها را در سراسر آمریکای لاتین رواج داد.