شهرستان ششتمد؛ تحوّل در معادلات توسعه بیهق جنوبی و غرب خراسان رضوی

ششتمد و ابوالحسن بیهقی

بهار 1399، بنیان یکی از مهم‌ترین عناصر تحول‌آفرین در توسعه منطقه غرب خراسان رضوی نهاده شد و در تاریخ 21/02/1399، بر پایه تصویب‌نامه شماره ۱۷۲۷۹/ت۵۵۰۴۸هـ هیات وزیران؛ جایگاه اداری - سیاسی بخش ششتمد به «شهرستان ششتمد» ارتقا یافت تا زادگاه خالق «تاریخ بیهق»، رقم‌زننده برگ دیگری از تاریخ سیاسی، فرهنگی و اقتصادی این بخش از خراسان در سال‌ها و دهه‌های آینده گردد.

شهرستان ششتمد که از دو بخش مرکزی: شامل دهستان‌های «بیهق» و «تکاب‌ کوه‌میش»، و شامکان: شامل دهستان‌های «شامکان» و «ربع شامات» تشکیل شده؛ با جمعیت 24،261 نفر بر اساس سرشماری 1395 و با مساحت 3786 کیلومتر مربع؛ در جبهه شرق با «میانجلگه» و «کوهسرخ»؛ در جنوب با بخش مرکزی شهرستان «بردسکن»؛ در غرب با بخش «روداب» و در شمال با بخش مرکزی شهرستان «سبزوار» هم‌مرز است.

شهر ششتمد، مرکز شهرستان، یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌ها و مرکز تاریخی و فرهنگی شهرستان ششتمد به شمار می‌آید. نام این ناحیه یعنی شهرستان ششتمد کنونی که بخش جنوبی ولایت بیهق قدیم را در بر می‌گیرد، در کتاب «تاریخ بیهق» ابوالحسن بیهقی؛ «ربع زمیج» آمده است. «زمیج» به معنای «زمین برَ دهنده» یا « زمین حاصلخیز» است و این نام از ویژگی و توانمندی زراعی این منطقه حکایت می‌کند. در واقع، شهرستان ششتمد را باید میراث‌دار تاریخ و فرهنگ «بیهق جنوبی» به شمار آورد. شخصیت بزرگی همچون «ابوالحسن علی بن زید بن محمد بیهقی» بر ستیغ قله‌های سرگذشت فرهنگی شهرستان ششتمد و حوزه بیهق جنوبی خودنمایی می‌کند.

ابوالحسن بیهقی معروف به «ابن فندق البیهقی»، زاده شهر ششتمد است. این فرزند نامدار ششتمد که در تاریخ، با القابی همچون «ظهیرالدین»، «حجة‌الدین»، «فرید‌الدین» و «فرید خراسان» از او نام برده می‌شود، در بسیاری از دانش‌های روزگار خود دست داشته و ارزشمندترین کار او تالیف کتاب گرانقدر «تاریخ بیهق» است. این کتاب، نه تنها دایرة‌المعارف و دانشنامه این خطه از خراسان بلکه مهم‌ترین سند هویت تاریخی و فرهنگی تمام ولایت بیهق به شمار می‌آید بلکه جغرافیای تاریخی-فرهنگی بیهق، بنیان هویت خود را چنانکه امروز به آن شناخته می‌شود، مرهون کوشش‌های نستوه دردانه این دیار، ابوالحسن علی بن زید بیهقی است. در نگاهی دیگر؛ این فرزند فرزانه ششتمد یکی از سرشناسان دانشورزان مقیم مرکز فرهنگی خراسان روزگار بیهقی، یعنی نیشابور بوده؛ و او به شایستگی، شخصیت نمادین و نیک‌ترین «حلقه پیوند تاریخی و فرهنگی ششتمد و نیشابور» است.