از طلای سرخ خراسان تا گیاه اساطیری ابرشهر؛ پیشنهادهایی برای جشنواره ریواس نیشابور

در اواخر هفته گذشته؛ خبر سفر ایرانگرد معروف آلمانی و نویسنده حوزه گردشگری ایران به استان خراسان جنوبی، بر روی سایت خبرگزاری‌ها قرار گرفت؛ هارتموت نیمان (Hartmut Niemann)، درباره انگیزه سفر خود گفته بود قصد دارد از راه این سفر، طلای سرخ ایران را به مردم جهان معرفی نماید. او مدیر شرکت گردشگری «اورینت اکسپرس»  (ORIENT EXPRESS) و نویسنده کتاب «راهنمای گردشگری ایران» به زبان آلمانی است. به زبان فارسی تسلط دارد و نزدیک به سه دهه از عمر خود را صرف ایرانگردی و شناخت گردشگری ایران نموده است. گفته‌های نیمان (13 آبان 1395) در سفرش به خراسان جنوبی، بازتابنده اهمیت و نقش تبلیغات در توسعه گردشگری است. و نباید از این غافل شد؛ آنگاه که  یک ویژه‌کار (متخصص) و نویسنده در حوزه گردشگری، جاذبه یا موضوعی را در معرض توجه رسانه‌ها قرار دهد، اعتبار و تاثیرگذاری دوچندان می‌یابد. از نوشته‌های نیمان (با همکاری لودویگ پائول Ludwig Paul) در حوزه راهنمای گردشگری ایران، عبارتند از:

 

- Reise Know-How Iran: Reiseführer für individuelles Entdecken (2014)

- Iran: Reisehandbuch (2008)

- Iran: Das komplette Handbuch für individuelles Reisen und Entdecken (2004)

نیمان، درباره دلبستگی‌اش به ایران و جاذبه‌های نیشابور، چنین گفته است: «بازدید از مقبره عطار و خیام در نیشابور، یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های توریستی ایران برای من است؛ فرهنگ و معماری ایران و همچنین صنایع دستی ایران بسیار قابل توجه است و من به خاطر عشقی که به این کشور دارم سفرهایم را ادامه خواهم داد ... در بیست و یکمین سفرم به این منطقه از ایران (خراسان جنوبی)، قصد معرفی زعفران (طلای سرخ) را به تمام جهانیان دارم.» به هر روی، مرور خبر سفر نیمان به خراسان، نگارنده را بدین اندیشه رهنمون ساخت که این دست کنشگران دلبسته به تاریخ و فرهنگ ایران، پتانسیل خوبی برای همکاری در راستای ترویج و توسعه گردشگری ایران عزیز و به ویژه نیشابور، فرهنگ‌شهر خراسان، به شمار می‌آیند. و شایسته است در مناسبت‌های گردشگری مختلف، از حضور و همکاری این کنشگران که حوزه تاثیر بین‌المللی دارند، بهره‌برداری گردد. «جشنواره ریواس نیشابور»، یکی از این مناسبت‌هاست که به گفته رییس محترم اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان نیشابور قرار است در بهار آینده (1396) برگزار گردد.

دعوت از کنشگرانی تاثیرگذار همچون آقای هارتموت نیمان، یکی از برنامه‌هایی است که می‌توان در جشنواره ریواس نیشابور، مورد توجه قرار داد. گفته‌های نیمان، نشانگر دلبستگی و علاقه خاص این نویسنده و مدیر گردشگری آلمانی به نیشابور است و از سوی دیگر؛ «ریواس نیشابور» با ویژگی‌ها و جاذبه خاص خود، با یکی از موضوعات مورد علاقه نویسندگی و گردشگری نیمان که همانا محصولات و غذاهای بومی است پیوند برقرار می‌نماید. حضور این دست از کنشگران گردشگری، از یک سو؛ در نقش نویسنده حوزه جاذبه‌های گردشگری ایران، می‌تواند در مستندسازی و تبلیغ جاذبه‌های گردشگری نیشابور در سطح بین‌المللی، نقش موثری ایفا نماید و از سوی دیگر؛ به عنوان مدیریت بنگاه‌های عامل گردشگری، با هدایت گردشگران خارجی، مقدمات تبدیل شدن نیشابور به یکی از مقصدهای مطرح و تثبیت‌شده گردشگری بین‌المللی در کشور را فراهم می‌نمایند. این رویدادها، اقداماتی تاثیرگذار در راستای تحقق مصوبه «منطقه نمونه بین‌المللی گردشگری نیشابور» به شمار می‌آیند.

«نشست علمی ریواس‌شناسی»، «مسابقه آشپزی و نمایشگاه غذاهای ریواس‌پایه و بومی»، «برندینگ ریواس نیشابور»، «دعوت از مدیران شهرها و شهرستان‌های دیگر ریواس‌خیز کشور» از دیگر برنامه‎های پیشنهادی برای جشنواره ریواس نیشابور است که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:   

- ریواس، دارای کاربردهای گوناگون خوراکی، دارویی، بهداشتی، صنایع غذایی و ... می‌باشد. و این جشنواره، فرصتی ارزشمند برای برجسته کردن کاربردهای گوناگون گیاه ریواس، به منظور جذب سرمایه برای ارتقای ریواس نیشابور از سطح ریواسکاری صرف، به سوی فرآوری و ایجاد صنایع تبدیلی این محصول به شمار می‌آید. بخش نشست علمی جشنواره که با ارائه چند سخنرانی توسط پژوهشگران حوزه ریواس همراه خواهد بود به عنوان یکی از برنامه‌های این جشنواره پیشنهاد می‌گردد. کمترین سودمندی این برنامه، جهت‌دهی به افکار عمومی (مردم و مسولان) در راستای گسترش رویکرد علمی و بهینه به تمامی مراحل کاشت، داشت، برداشت و فرآوری ریواس؛ و حرکت حوزه سنتی ریواس نیشابور به سوی «صنعت ریواس» و بهره‌برداری از منافع آن. ضمن اینکه مستندسازی متن و ویدئوی سخنرانی‌ها در قالب یک بسته (پکیج) اطلاع‌رسانی، نمایانگر جایگاه نیشابور به عنوان برگزارکننده نخستین هم‌اندیشی، همگرایی و نشست علمی کشور در حوزه ریواس خواهد بود. و چنانکه این بسته اطلاع‌رسانی با سایر مستندات مربوط به ریواس نیشابور و فعالیت‌های صورت‌پذیرفته در جشنواره، همراه گردد، جهشی بزرگ در راستای ترویج برند ریواس نیشابور در سطح ملی خواهد بود و این مقدمه‌ای است برای حضور در بازار‌های فراملی.

 - از ریواس به عنوان ماده اولیه در تهیه نوشیدنی‌ها، پیش‌غذا‌ها، غذاها و دسرها متعددی می‌توان استفاده نمود. و همین موضوع، می‌تواند سررشته ارتباط این محصول سرزمین نیشابور با شاخه‌ای از گردشگری به نام «گاسترونومی» یا «گردشگری غذایی» باشد. یکی از ایراداتی که همواره در بخش خوراک و پذیرایی گردشگری ایران (و البته؛ نیشابور) مطرح است عدم تنوع غذایی، به عنوان یکی از مولفه‌های جذب گردشگر می‌باشد. جشنواره ریواس نیشابور، می‌تواند به عنوان فرصتی مغتنم برای جلب مشارکت هتل‌ها، رستوران‌ها، آشپزخانه‌ها و سایر مراکز و فعالان پذیرایی و آشپزی شهر و شهرستان نیشابور به منظور جهت دادن قسمتی از منوهای غذایی نیشابور به سمت غذاهای ریواس‌پایه باشد. از پتانسیل بالای نیشابور برای مطرح شدن به عنوان شهر غذاهای ریواس‌پایه در سطح ملی و جهانی، نباید غفلت نمود. بخش آشپزی جشنواره ریواس نیشابور را می‌توان در قالب یک مسابقه با ارائه گواهینامه حمایتی اداره میراث فرهنگی برای آشپزهای برتر برگزار نمود. همچنین «نمایشگاه غذاهای محلی نیشابور»، به عنوان فعالیت جنبی این بخش از جشنواره پیشنهاد می‌گردد.

- «برندینگ» یا «نمادسازی» یکی از راهبردهای بهره‌برداری پویا و فعال از توانمندی‌های مادی و معنوی هر منطقه جغرافیایی و یا هر شهر در راستای تقویت هویت و جهت دادن به فعالیت‌های اقتصادی (به ویژه در حوزه گردشگری) به شمار می‌آید. نمادسازی برای هر شهر با توجه ویژگی‌های اقلیمی، تاریخی، فرهنگی و ... آن شهر، طرحریزی و اجرا می‌گردد. مثلا در میان شهرهای کشورمان، شهر اصفهان (خواهرخوانده نیشابور) که میدان نقش جهان یا سی و سه پل را به عنوان شناسه‌ها و نمادهای شاخص شهری خود دارد، پیکره «برج قوس» (نیماسب) را به عنوان نماد اساطیری این شهر انتخاب نموده است و از طرفی؛ نوعی «قوچ» (قوچ اصفهان) را به عنوان نماد جانوری حیات وحش اصفهان تعیین نموده است. تقریبا در همه شهرهای پیشرو گردشگری جهان، موضوع برندینگ مورد توجه بوده و هست. برندینگ در مورد نیشابور، خوشبختانه، به لحاظ داشتن پتانسیل‌های چشمگیر در ابعاد گوناگون، با دست بازتری قابل اجراست؛ «آرامگاه خیام» برند تثبیت‌شده ملی و جهانی نیشابور است؛ در نگاهی به فرازو فرودهای سرگذشت نیشابور در گذر دوران‌ها، پرنده اساطیری «ققنوس» به عنوان «نماد تاریخ نیشابور» شناسایی می‌شود و با نظر به تنوع، تطور و بالندگی فرهنگی این شهر در دوران‌های گوناگون، پرنده اساطیری «سیمرغ»، به عنوان «نماد فرهنگ نیشابور» قابل معرفی است؛ و «ریواس» را می‌توان به عنوان «نماد گیاهی اقلیم نیشابور» در دست کار برندینگ قرار داد. گفتنی است که ریواس نیشابور، در سطح کشور کم‌نظیر است ضمن اینکه از دیدگاه پیشینه تاریخی در منابع مختلف از ریواس نیشابور یاد شده و همچنین این گیاه، در اساطیر ایرانی نیز دارای نقش و جایگاهی است. و نکته شایان توجه اینکه؛ ثبت دانش پرورش و فرآوری بومی ریواس نیشابور در فهرست میراث ناملموس کشور، ضرورت برندینگ ریواس نیشابور را به عنوان اقدامی حمایتی در پاسداری از این میراث فرهنگی ناملموس، دوچندان می‌نماید. در جشنواره ریواس نیشابور، از معرفی نماد (شِکل هنری و نمادین؛ آرم؛ لوگو؛ نشان گرافیکی) «ریواس نیشابور» نباید غفلت کرد. اینجا ارجمندترین فرصت برای معرفی و تثبیت برند یا نشان ریواس نیشابور است. و این نشان می‌توان در قالب یکی از المان‌های شهری نیشابور، تجلی یابد.

- جشنواره ریواس نیشابور، بهانه‌ای برای گردهمایی مدیران شهرها و شهرستان‌های مطرح دیگر کشور در حوزه ریواس؛ همچون شهربابک (استان کرمان)، مهریز (استان یزد)، شیراز (فارس) و ... برای بسترسازی رایزنی‌ها و همکاری‌ها در زمینه‌های گوناگون می‌باشد. گفتنی است پیش از این در نوشتاری ویژه، به پیوند‌های تاریخی و فرهنگی نیشابور و شیراز پرداخته‌ایم که در آن، سازماندهی همکاری‌های دوجانبه و خواهرخواندگی این دو شهر پیشنهاد گردیده بود. افزون بر اشتراکات تاریخی و فرهنگی مطرح شده در آن نوشتار، کوهستان بینالود در شهرستان نیشابور و دشت ارژن در شهرستان شیراز، به عنوان دو منطقه مطرح از مناطق پراکنش ریواس، از نقاط همگون نیشابور و شیراز به شمار می‌آیند. دعوت از مدیران شهری و نمایندگان شیراز، به عنوان میهمانان ویژه جشنواره ریواس نیشابور، پیشنهاد می‌گردد. ضمن اینکه شهرهای مهریز یزد و شهربابک کرمان به عنوان گزینه‌های همگون (از دیدگاه مناطق ریواس‌خیز) برای خواهرخواندگی با شهرهای خرو، درّود و قدمگاه در شهرستان نیشابور، پیشنهاد می‌شوند.

طرحی از آیینه و خورشید دارم پیش رو

آفتـــاب صبـــح نیشابور می‌خـــواند مرا

«یار خراسانی»