نیشابور؛ تأثیرگذارترین قطب جمعیتی شمال شرق ایران در جاده ابریشم

«تأثیرات متقابل نیشابور و راه ابریشم در دوره ساسانی»، مقاله‌ای است که در فصلنامه مطالعات باستانشناسی دانشگاه تهران منتشر شده. میثم لباف خانیکی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، در بخشی از مقدمه این مقاله چنین نوشته است: «تداوم تولید اقتصادی و حیات ساختار سیاسی- اجتماعی نیشابور، در اثر ارتباط و تعامل  این شهر، با دیگر مراکز تولید و حوزه­‌های جمعیتی و فرهنگی بود. امکان برقراری این ارتباط از طریق مسیری بود که از سواحل شرقی مدیترانه شروع شده، از نیشابور می‌گذشت و تا ایالت‌های غربی چین ادامه می‌یافت. راه بزرگ خراسان که در یک سده اخیر، به نام «راه ابریشم» شهرت یافته است، نه ­تنها زمینه تبادل کالا میان جوامع مختلف را مهیا می‌ساخت، بلکه مسیری برای تبادل فرهنگ، اندیشه و اعتقادات مردمان شرق و غرب آسیا نیز به­ شمار می‌رفت. نیشابور در میانه این راه، در مقام «مسکن بازرگانان»، یکی از کانون‌های صادرات و واردات کالاهای تجاری و یکی از عمده‌ترین مراکز تلاقی افکار و فرهنگ‌های مختلف به شمار می‌رفت. گزارش جغرافیانگاران متقدم از تولید انواع منسوجات در نیشابور و استخراج مرغوب‌ترین سنگ‌ها از معادن آن شهر، گویای نقش تأثیرگذار نیشابور در مبادلات بازرگانی راه ابریشم است.