شهر نیشابور؛ شهر تاریخ، شهر اساطیر، شهر فرهنگ

خبرگزاری ایرنا: نیشابور شهری کهن در دل سرزمین پهناور و تاریخی خراسان، همچون نگینی درخشنده از جاذبه‌های فراوان برای گردشگران داخلی و خارجی برخوردار است و همین جایگاه آن را در رتبه نخست هفت شهر هدف گردشگری در این استان قرار داده است. تاریخ دقیق پیدایش نیشابور و نام اولیه آن در دست نیست اما به گواهی متون کهن این شهر در هزاره سوم پیش از میلاد به لحاظ فرهنگی، هنری و تجاری از جایگاه ویژه‎ای برخوردار بوده است. به روایات اساطیری، نخستین فردی که بنای کهن دژ نیشابور را نهاد «انوش بن شیث بن آدم» بود و «ایرج بن افریدون» بر آن عمارت‌های دیگری ساخت. نیشابور در سال 31 هجری به دست مسلمانان فتح و در اوایل قرن سوم هجری مرکز حکومت طاهریان شد. این شهر در سال 548 هجری قمری و پس از آن در سال 618 قمری آماج حملات ویرانگر مغول قرار گرفت و در در دوره ایلخانان شهر جدیدی احداث شد اما این منطقه نیز در سال 808 هـجری قمری در زلزله‌ای مهیب با خاک یکسان شد. 

سابقه سکونت و فرهنگ 

نیشابور در رهگذر تاریخ پرفراز و نشیب خود به واسطه برخورداری از موقعیت خاص جغرافیایی، ارتباطی، خاک حاصلخیز و آب و هوای مناسب همواره مورد توجه اقوام مختلف بوده است. قبل از ورود آریایی‌ها مشخص نیست چه اقوامی در آن سکونت داشته‌اند اما هنگام ورود قوم آریایی به ایران، تیره‌ای از آنان به نام پارت‎ها در منطقه خراسان و نیشابور سکونت گزیده و به آبادی و عمران آن پرداخته‌اند. این اقوام قبل از تسلط اسلام، چندان با اقوام همسایه در نیامیختند ولی پس از آن با موقعیت خاص نیشابور این سرزمین مورد توجه اعراب قرار گرفت و عده‌ای از عساکر عرب در آن مسکن گزیدند. پس از آن جمعیت‌ها و اقوام ساکن در نیشابور یا همواره مورد توجه و هجوم اقوام مختلف همچون ترکان غز، ترکمن‌ها، ازبکان، مغولان، تیموریان و افغان‌ها قرار گرفته و موجب آمیختگی نژادهای مختلف در این شهر شد و یا توسط زلزله‌های مکرر و بنیان‌کن جمعیت‌های بزرگ نیشابور به کام مرگ رفته جوامع و گروه جدیدی جایگزین آن‌ها شدند.

به هر حال این خطه، میدانگاه مبارزه و برخورد افکار و عقاید مختلف و پایگاه منازعات و تعصبات متفاوتی بوده که از یک سو سبب بروز جنبه‌های رنگارنگ قومی و فرهنگی شده و از سوی دیگر این امر غنای فرهنگی و تمدن آن را در دوره‌های مختلف حیات تاریخی نیشابور به دنبال داشته است. به عبارتی دیگر پایتختی نیشابور در دوره اساطیری تاریخ ایران، وجود آتشکده آذربرزین مهر یکی از سه آتشکده مقدس و اهورایی زرتشتیان در این شهر، دومین شهر ایران در اعصار صفاریان، سامانیان، سلجوقیان و غزنویان بوده است.

وجود 27 باب از 33 باب نخستین مدارس و دانشگاه‌های جهان اسلام در آن، تاسیس نظامیه نیشابور قبل از نظامیه بغداد، ثبت حدیث معروف سلسله‌الذهب از حضرت علی بن موسی‌الرضا (ع) توسط چندین هزار نویسنده با قلمدان‌های مرصع در این شهر به سال 200 هجری قمری، این شهر را مأمن تشنگان علم و معرفت سرزمین‌های اسلامی کرده بود. این شهر اساطیری در قرون چهارم و پنجم (همچنین هفتم و هشتم) هجری قمری زادگاه چهار فرقه عرفانی ملامتیه، کرامیه، بکتاشیه و جوریه و مرکزیت تصوف و عرفان جهان اسلام در قرن چهارم بود. همچنین ظهور چهار هزار و 300 شخصیت برجسته علمی و فرهنگی تا ربع اول قرن ششم در این شهر، پرورش مشاهیری همچون عطار، حکیم عمرخیام و فضل بن شاذان شواهدی بر سابقه درخشان تمدن و فرهنگ غنی نیشابور در گذشته است. ادامه مطلب در خبرگزاری ایرنا ...