خواهرخواندگی نیشابور و حیدرآباد؛ پیش بسوی همکاری‌های نمایندگان فرهنگی خراسان ایران و سند پاکستان

نیشابور، سرزمین بینالود: در دیدار «وابسته فرهنگی و مسئول خانه فرهنگ ایران در حیدرآباد پاکستان» با «وزیر شهرداری ایالت سند پاکستان» در تیرماه جاری؛ پیشنهاد خواهرخواندگی نیشابور با حیدرآباد (دومین شهر ایالت سند و از جمله شهرهای مهم کشور پاکستان) مطرح شد و با موافقت مقام پاکستانی همراه گردید. بر پایه گزارش اداره ‌کل روابط عمومی و اطلاع‌رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در تاریخ 11 تیرماه 139؛ احمد عبداله‌پور، وابسته فرهنگی و مسئول خانه فرهنگ ایران در حیدرآباد پاکستان، به منظور توسعه و گسترش روابط فرهنگی و بررسی زمینه‌های همکاری‌های دوجانبه با جام خان شورو، وزیر شهرداری ایالت سند پاکستان دیدار و گفت ‌وگو کرد. طرفین در این دیدار، درباره پیشنهاد مسئول خانه فرهنگ ایران در خصوص خواهرخواندگی شهرهای حیدرآباد پاکستان و نیشابور ایران، بحث و تبادل نظر کردند.  

احمد عبدالله پور در این دیدار، تعریفی از خواهرخواندگی، تاریخچه شکل‌گیری، کشورهای پیشرو در این امر و اهمیت خواهرخواندگی در توسعه روابط کشورها به ویژه روابط فرهنگی را ارایه داد و در ادامه اظهار کرد: «شهر حیدرآباد به دلیل وجود مکانی فرهنگی به نام قدمگاه، بناهای تاریخی متعدد و معماری و ... با شهر نیشابور اشتراکات زیادی دارد؛ بنابراین فرصت خوبی است تا با ایجاد خواهرخواندگی بین این دو شهر، زمینه توسعه روابط فرهنگی و همکاری‌های دوجانبه فراهم شود.» در ادامه نیز «جام خان شورو»، وزیر شهرداری ایالت سند پاکستان، گفت: «زمینه‌های زیادی در امور فرهنگی، اقتصادی و بازرگانی و همکاری فعالیت اقتصادی دو کشور وجود دارد که می‌تواند فعال شود. وی همچنین ضمن قبول پیشنهاد خواهرخواندگی حیدرآباد با نیشابور، نمونه‌ای از قراردادهای موجود را برای طرح در کمیسیون مربوطه در دولت محلی را خواستار شد ...»

اقدامی در تعمیق مناسبات و تعاملات دو کشور

اقدام در راستای پیمان خواهرخواندگی و همکاری‌ دو شهر تاریخی نیشابور و حیدرآباد که نمادهای تاریخ و فرهنگ مناطق تمدنی کهن خراسان ایران و سند پاکستان به شمار می‌آیند، حرکتی بسیار ارزنده در تعمیق و گسترش مناسبات و تعاملات دو کشور دوست و همسایه ارزیابی می‌گردد و این دو شهر، با توانمندی‌هایی محتوایی که برآمده از میراث تاریخی و فرهنگی آن‌هاست پلی کارا و نمادین برای این هدف نیک و توان‌افزا برای هر دو کشور، به شمار می‌آیند؛ پُل و حلقه اتصالی که بن‌مایه آن اشتراکات و همگونی‌ها و تفاهمات تاریخی و فرهنگی کهن است. از اشتراکات و همگونی‌های دو شهر نیشابور و حیدرآباد می‌توان به: جایگاه و نقش‌آفرینی این دو شهر به عنوان «مراکز سیاسی-حکومتی قدیم، در مناطق خراسان غربی و سند»، «پایگاه‌‌های شاخص زبان و ادب فارسی در منطقه خراسان و شبه‌قاره»، «مراکز فرهنگی و پایگاه همزیستی اقوام، اندیشه‌ها و فرهنگ‌های گوناگون»، «پایگاه اندیشه و فعالیت شیعیان» و «پیشینه و وجهه تاریخی و فرهنگی تاثیرگذار منطقه‌ای»  و ... اشاره نمود. در ادامه، شناخت‌نامه‌‌ای کوتاه، از شهر حیدرآباد ارائه می‌شود.

شناختنامه حیدرآباد پاکستان

حیدرآباد نام شهری است در ایالت سند در کشور پاکستان که تقریبا در قسمت میانی ایالت سند قرار دارد. این شهر، مرکز شهرستان حیدرآباد، در کنار رود سند و به همنی خاطر و برای تمایز از حیدرآباد دکن (در کشور هند) به «حیدرآباد سِند» نیز معروف است. حیدرآباد در 160 کیلومتری شمال شرقی بندر کراچی واقع شده و راه اصلى پیشاور ـ کراچى از این شهر مى‌گذرد. حیدرآباد، از راهى که از شهرهاى مُلْتان لاهور و راولپندى مى‌گذرد به اسلام‌آباد (پایتخت کشور) مرتبط مى‌گردد. ایمن منطقه از طریق راه‌آهن، به ایالت راجستان هند متصل می‌گردد و بسیارى از ساکنان آن، مهاجران هندى‌ می‌باشند. بر اساس سرشماری 1385ش/ 2007م، جمعیت شهر 274،151،1  نفر بوده است. از آثار تاریخی حیدرآباد می‌توان به مسجد، چند مقبره مربوط به حکام کلهوره (از جمله مقبره غلام شاه‌کلهوره)، تالپوره و قلعه حیدرآباد را نام برد.

به‌نظر برخى پژوهشگران، شهر کنونى بر روى خرابه‌هاى شهر کهن «نیرون کوت» بنا شده است. اما تاریخ احداث شهر کنونی به سده دوازدهم مى‌رسد. غلام شاه کلهوره در 1182/ 1768 قلعه‌اى محکم در این مکان احداث کرد و آن را حیدرآباد، برگرفته از لقب امام على (ع) نامید. پس از انقراض کلهوریان؛ شهر به دست تالپوریان افتاد و در 1204/ 1789 میرفتح على‌خان تالپوره، پایتخت خود را از خداآباد به حیدرآباد منتقل کرد و شهر را گسترش داد. در سده سیزدهم حیدرآباد مرکز سند و شهرى بزرگ و پرجمعیت داراى بارو و داراى خانه‌هاى گلى معرفى شده است. در دوران کلهوران و تالپوران، زبان و ادبیات فارسی، پیشرفت و گسترش شایانی را در منطقه سند تجربه نمود. اما از زمان چیرگی انگلیسی‌ها بر این منطقه (پس از 1843 میلادی)، نه تنها مرکزیت حکومتی به بندر کراچی منتقل گردید و در نتیجه از رونق و اهمیت پیشین شهر، کاسته شد بلکه رواج و کاربرد زبان و ادب فارسی، بسیار کمرنگ شد.

حیدرآباد در دهه‌هاى بعدى قرن چهاردهم شمسی/ بیستم میلادی، رشد چشمگیرى کرد و با تأسیس دانشگاه سند در 1333ش/ 1954م و تأسیس گروه ادبى سند (سندى ادبى‌بورد) در 1341ش/1962م، به منظور گسترش زبان و ادبیات سندى و انتشار آثار فارسى و عربىِ مؤلفانِ قدیمىِ سندى‌الاصل، به صورت یکى از مراکز پُررونق فعالیت‌هاى فرهنگى درآمد. این شهر، داراى کتابخانه‌هاى معتبر و فرهنگستانى به نام «فرهنگستان شاه ولى‌اللّه دهلوى» است که در آن درباره فلسفه شاه‌ولى‌اللّه و آثار او تحقیق مى‌شود. «مدرسه مشارع‌العلوم» در حیدرآباد، از مهم‌ترین مراکز دینى شیعیان در پاکستان است. امروزه حیدرآباد توسعه بسیارى یافته است. بافت قدیمى آن داراى کوچه‌هاى تنگ و خیابانهاى باریک است و معمارى خاصى دارد، چنان‌که بربام آنها بادگیرهایى براى استفاده از نسیم دریا، از جانب کراچى، هست. بافت جدید شهر، منظم است و در یکی دو دهه اخیر، دو شهرک بازرگانى و صنعتى در پیرامون شهر احداث شده است.

منابع: وبگاه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی؛ وبگاه دانشنامه جهان اسلام؛  وب‌نوشت نوشته‌هایی درباره ایران.

فرزند نیشابورم و در سینه‌ام

هزاران خراسان نهفته است

«یار خراسانی»