آیین چوبزی (چوب‌بازی) نیشابور

«چوب‌بازی بزمی»، «ترکه‌بازی» یا «رقص چوب» که در گویش نیشابوری، «چوبزی» (Chōw-bazi) خوانده می‌شود یکی از آیین‌های شادیانه-حماسی است که در مناطق مختلف ایران از جمله خراسان، سیستان، زاگرس مرکزی و ... متداول است. این آیین که در نیشابور، دارای پیشینه‌ی کهن می‌باشد دارای ویژگی‌هایی همچون اجرای گروهی، پرتحرک، با نشاط و هیجان فراوان که با نوای سرنا و دهل همراهی می‌شود. 

حالت‌ها و پُزهای آیین‌ورزان چوبری، از ریشه و درنمایه رزمی و حماسی آن، حکایت می‌نمایند چنانکه در سرتاسر تاریخ ایران و بویژه در ایران باستان، دلاوری و آزمودگی در نبرد با یورشگران به دیار و سرزمین، برترین افتخار برای یک مرد به شمار آمده و فراگیری فنون و مهارت‌های رزم، عادتی نیکو، پسندیده و بایسته بود. بنابراین حتی در زمان صلح و ایمنی، از این مهم، غفلت نمی‌شد و جوانان در میدانگاهی گردآمده و با شور و علاقه فراوان به تمرین مهارت‌های رزمی می‌پرداختند تا آمادگی روانی و جسمانی برای رزم را در خود زنده نگه‌ ‌دارند. تدبیر خردمندانه ایرانی برای حفظ آمادگی جسمی و روحی و تقویت قدرت دفاعی و جنگی، در قالب ورزش‌ها و بازی‌هایی همچون ورزش‌های زورخانه‌ای، کُشتی، چوگان، چوب‌بازی، اسب چوبی و ... نمود یافته و برخی از آنان همچون چوب‌بازی و اسب چوبی در جشن‌ها و آیین‌های شادمانه، سامان یافته‌اند.

در نگاهی فراگیر؛ چوب‌بازی و حرکات پهلوانان زورخانه، نمایشگر نوعی پیکار و نبرد و نمادی از حرکات جنگی، دفاع و حمله است که از گذشته‌های دور به یادگار مانده است. در آیین شادیانه چوبزی، چوب یا ترکه، نقش شمشیر و گرز و تیرک دفاعی را بازی می‌نماید و با حرکات روشمند و آواهای غیورانه آیین‌ورزان همراه با نوای سرنا و دهل، در فضایی شادمانه، هیجان و حماسه به اوج خود می‌رسد. آیین چوب‌بازی به عنوان نمادی از  رزم تاریخی، جنگ و صلح، شادی و دفاع، کارکردی دوگانه داشته؛ از یک سو بهانه‌ای برای ابراز شادی در صلح و از سوی دیگر میدانی برای آمادگی دفاعی بوده است و در روزگار ما در نیشابور و در شماری از نقاط خراسان و ایران، به عنوان رقص بومی و آیینی که دارای ریشه‌ و ماهیتی حماسی است در مناسبت‌ها و گردهمایی‌های شادمانه مردم، به حیات خود ادامه می‌دهد.

آیین اسب چوبی، یکی دیگر از آیین‌های بومی کهن نیشابور است که در نوبتی دیگر به معرفی آن خواهیم پرداخت. ویدئوی زیر؛ «هفت شهر عشق» به کارگردانی احمد انصاری و تهیه‌کنندگی مرتضی امین‌الرعایایی؛ نماهایی از آیین چوبزی نیشابور را در زمینه‌ای از اماکن تاریخی و فرهنگی نیشابور امروز به تصویر کشیده است.