ویژه‌نامه «نیشابور، فرهنگ‌شهر خراسان»

 دانلود ویژه‌نامه «نیشابور، فرهنگ‌شهر خراسان» 

 پیشگفتار ویژه نامه

بنام خداونــد جـان و خرد

کزین برتر اندیشه برنگذرد

خورشید، در آیین و زندگی ایرانیان از چهره و جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و هست. در باور ایرانی، این خورشید (خور [xwar] یا هور [hvar]) است که «زمین و آنچه را که در اوست پاکیزه می‌دارد و اگر او نبود، دیوان جهان را می‌آلودند و ویران می‌کردند.» خراسان، «سرزمین خورشید» نام گرفت؛ از آن روی که این بوم، جایگاه برآمدن و برفرازیدن خورشید بر خاک، زمین و زندگی است؛ و ایران و ایرانیان، از این سوی، روی به برآمدن و روشنی‌گستردن خورشید دارند. نام خراسان نیز، همین معنا را باز می‌آفریند: خور (خورشید) + آس (طلوع کردن) + ان (پسوند نسبت مکانی). چنانکه فخر گرگانی، به زیبایی به رشته سخن درآورده است:

خوشــا   جــایا    بـَـر  و  بـُـومِ  خــراسان

درو  بـاش و جهــان  را   می ‌ خــور  آسان

زبـــانِ   پَهلَــوی،    هــر  کــو    شنـاسد

خراسـان  آن  بُـوَد   کـــز  وی  خـور  آسد

خــُور  آسـد    پَهلَــوی بـاشـــد: خــور آید

عــراق  و  پــارس  را     خــُور    زو  برآید

خــوراســـان  را   بُـوَد   معنـی:  خـورآیان

کجــا از وی  خـُـور  آیـــــد   ســـویِ ایران

چه خوش نامست و چه خوش آب و خاکست

زمیـن و آب و خاکــش، هــر ســه پاکست

باری؛ خراسان، جایگاه برآمدن خورشید و نام خاوران‌سر‎زمین بوم‌ ایران‌زمین است. نیکار خراسان در کارنامه دیرین‌کهن ایران نیز بازگوینده همین معنا و باور کهن است: خراسان، خاستگاه و پروردگاه آیین و فرهنگ ایران باستان، حامی و احیاگر تنومند زبان پارسی، و رهابخش و رستاینده مام میهن در دمادمان دشوار و دهشتناک تاریخ از گزند و آسیب و چیرگی و ویرانی تاخت‌های دشمنان دیوسان بوده و هست. این خراسان، سرزمینی است پهناور که در روزگاران گوناگون، شهرگانی همچون بخارا و بلخ و سمرقند و غزنین و مرو و نسا و نیشابور و هرات و ... پویندگی، بالندگی و شکوهندگی آن را پیوسته و پایدار داشته‌اند. خراسان امروز کشور عزیزمان ایران، بخش باختری آن خراسان بزرگ و شکوهنده است که در گفتار تاریخ‌نگاران و جغرافیانویسان قدیم و پژوهشگران تاریخ و فرهنگ خراسان بزرگ، با نام و هویت «ربع نیشابور» بازشناخته می‌شود. شهر نیشابور، گرانیگاه و شناسه تاریخ و فرهنگ این خراسان است. این ویژه‌نامه، به بازشناسی نیشابور خراسان و بازگویی دغدغه‌های نگارنده درباره آن می‌پردازد. گفتنی است این نوشتارها در زمان‌های پیش از این و در وب‌نوشت «نیشابور، سرزمین بینالود» و دیگر وبگاه‌ها منتشر شده‌اند. کوشش نگارنده در این مجموعه، بازبینی و بازشناسی پیشداشته‌های تاریخی و سرمایه‌های فرهنگی نیشابور به عنوان زیرساخت‌ محتوایی در راستای بهره‌گیری برنامه‌های توسعه این فرهنگ‌شهر است.

«یار خراسانی»

نیشابور، سرزمین بینالود