نوشته «پروفسور ایلبر اورتایلی» درباره «روز خیام» در نیشابور

«پروفسور ایلبر اورتایلی» (İlber Ortaylı)، مورخ مشهور ترکیه، مدیر پیشین موزه توپقاپی (توپکاپی) سرای استانبول و استاد گروه تاریخ دانشگاه گالاتا سرای؛ که در ماه گذشته، سفری دوازده‌روزه در اواخر اردیبهشت‌ماه به ایران داشت، از شهرهای مشهد، نیشابور، اصفهان، یزد، شیراز، کاشان و تهران دیدن کرد. او پس از بازگشت به ترکیه مطلبی با عنوان «زیبایی در ایران به یک قانون عمومی بدل شده است» را در روزنامه‌ی «حریت» کشور ترکیه چاپ کرد. اورتایلی در مطلبی که منتشر کرده، با اشاره به پویایی و زنده بودن بیشتر شهرهای ایران، بویژه در سال‌های اخیر، بر لزوم اهمیت جذب گردشگر و تلاش‌های شایان توجه دولت ایران در این زمینه نیز تاکید کرده است. 
 او در قسمتی از این سفرنگاشت خود که در روزنامه حریت (Hürriyet Gazetesi) ترکیه چاپ شده، درباره روز خیام در نیشابور و جاودانگی ایران و آرامگاه فردوسی در خراسان نوشته است: «صحبت از روز خیام در نیشابور، یعنی صحبت، یعنی گوش سپردن هزاران نفر به رباعیات این شاعر بزرگ، یعنی رباعی‌خوانی کودکی چهار ساله.

ایران با سنت‌های دیرین و ادبیات غنی‌اش زندگی می‌کند. از همین رو کسی توانِ از میان بردن این کشور را ندارد. در نشست روز خیام، حتی افرادی که از صحبت‌های رسمی خسته شده بودند، وقتی نوبت به شعرخوانی رسید سکوت اختیار کرده و به اشعار خیام گوش سپردند.

در دیدار از تخت جمشید گروهی از دبیران را دیدم که در کمال تواضع، هزاران بیت از شاهنامه فردوسی تا اشعار شیخ بهایی را از حفظ می‌خواندند.

واژه‌ی خراسان در زبان پهلوی، به معنای مشرق است. آب و هوای مشهد در زمستان بسیار سرد و در تابستان طافت فرساست. این شهر چه در گذشته و چه حال، اهمیت ویژه‌ای دارد. هنوز هم آرامگاه بسیاری از شاعران در شهرهای ایران، به چشم می‌خورد، آرامگاه فردوسی این شاعر بزرگ نیز در طوس هر ساله بازدیدکنندگان بسیاری را به خود جلب می‌کند.» (متن کامل سفرنگاشت پروفسور اورتایلی)