نیشابور؛ سرزمین مهر (گزیده‌ای از سرمایه‌های تاریخی - فرهنگی و جاذبه‌های گردشگری نیشابور)

لینک دانلود کتابچه «نیشابور، سرزمین مهر»

نیشابور و ظرفیت‌های آن در طرح «اتحادیه کشورهای وارث تمدن ایرانی»

نیشابور

(مرکز فرهنگی و گرانیگاه خراسان غربی)

و 

ظرفیت‌های آن در طرح «اتحادیه کشورهای وارث تمدن ایرانی»

«اتحادیه کشورهای وارث تمدن ایرانی» طرحی است با رویکرد همگرایی منطقه‌ای، برای ایجاد نوعی همگرایی فرهنگی، هویتی و اقتصادی بین ملت‏هایی که در تاریخ پر فراز و نشیب فلات ایران، در کنار هم زیسته‌‏اند و از عناصر فرهنگی و تمدنی مشترکی (مانند نوروز، زبان پارسی و شخصیت‏های تاریخی) بهره می‌‏برند. کشورهای مورد نظر، یازده کشور ایران، افغانستان، تاجیکستان، پاکستان، ازبکستان، ترکمنستان، آذربایجان، گرجستان، ارمنستان، قزاقستان و قرقیزستان هستند که مردمان‏شان هزاران سال در کنار هم زیسته و در سده‌های گذشته، در کشاکش رقابت‏های استعماری از هم جدا شده‌اند. چنانکه پیداست بخشی از کشورهای این اتحادیه پیشنهادی، حوزه تاریخی و فرهنگی خراسان بزرگ گستره تمدنی ایران را تشکیل می‌دهند: افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان و قرقیزستان. این کشورهای حوزه فرهنگی خراسان ایران بزرگ فرهنگی، از طریق خراسان امروزین ایران؛ پیوندها، همبستگی و پیوستگی‌های ژرف و گسترده‌ای با دیگر پاره‌ها و سرزمین‌های حوزه فرهنگی و تمدنی ایران‌زمین دارند. 

باغ ایرانی خویشان خراسانی؛ پیشنهاد تاسیس باغ فرهنگی خراسان در نیشابور

 

بورخس، دانای آرژانتینی و نویسنده سرشناس آمریکای لاتین:

«اگر می‌خواستم فقط به یک شهر در جهان سفر کنم، شک ندارم که آن شهر، نیشابور است.

فکر می‌کنم رازهای همه‌ عالَم، در همین شهر باشد.

نیشابور، از قدیم‌الایام تاکنون، بزرگترین شهر خراسان بزرگ، بوده و هست».

شهر باغ‌های رویایی و کوچه‌باغ‌های اهورایی

نیشابور، شهر کوچه‌باغ‌هاست و باغ، از دیرزمان، یکی از عناصر اصلی شناسایی شهر نیشابور بوده. در کتاب‌های تاریخی و سفرنامه‌هایی که به ساخت و معماری شهر نیشابور پرداخته‌اند نشان‌های فراوان از باغ‌های نامور نیشابور می‌توان یافت. به عنوان نمونه؛ در تاریخ الحاکم، در یادکرد محله‌های شهر نیشابور، از «باغک»، «باغ بُهله»، «باغین»، «باغ تلاجرد»، «باغ رازیان» نام برده و در تاریخ بیهقی از «باغ شادیاخ»، «باغ خزانی»، «باغ برغشی»، «باغ بونصر مشکان»، «باغ عمرولیث» و  «باغ خرّمک» سخن به میان آمده است. نشان باغ‌ها، کوچه‌باغ‌ها و سبزینگی و خرّمی بوستان نیشابور را در متون ادبی و شعر پارسی و تازی نیز می‌توان باز یافت. دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، به گونه‌ای ویژه، باغ‌های نیشابور را جامه شعر، پوشانده و اثر معروفش را «در کوچه‌باغ‌های نشابور» نام نهاده است. آوازه باغ‌های نیشابور، در فراسوی مرزهای ایران نیز پیچیده است چنانکه نویسنده بزرگ فرانسوی، آندره ژید، رویای ناب و آرزوی شیفتگانه خود را چنین می‌سراید: «و کوچه‌باغ‌های نیشابور ... افسوس که من آنها را نخواهم دید.» 

خویشان خراسانی و همگرایی منطقه‌ای؛ از نیشابور تا خجند، از هرات تا سمرقند

 

«فمطلع الشمس من خراسان»

خراسان، در جغرافیای کهن، منطقه‌ای است که به طور سنتی به سرزمین‌های شرق کویر نمک تا ترکستان و هندوستان در شرق و ماوراءالنهر در شمال و به سرزمین‌های فراسوی هرات در جنوب، محدود بوده است. خُراسان از زمان ساسانیان به این‌طرف، نامی سنتی و کلی برای اشاره به نواحی شرقی ایران امروزی و بخشی عمده از کشورهای افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان و بخش‌هایی از قرقیزستان امروزی به کار می‌رفته است. در دوران اسلامی، این خراسان بزرگ، به چهار بخش اصلی یا «ربع» تقسیم می‌شده و شهرهای بلخ، مرو، نیشابور و هرات، چهار شهر اصلی، مرکز ربع‌ها و کانون تحولات خراسان بوده‌اند. نیشابور، شهر عمده ربع یا بخش غربی خراسان بزرگ است و بُشت، بیهق، جوین، جاجرم، اسفراین، خبوشان، اسفند، جام، باخرز، خواف، زاوه، رخ، زوزن، بوزجان، طوس، نسا، ابیورد، طوس، طبسین و قهستان از ولایت‌های ربع نیشابور هستند که این منطقه، در جغرافیای امروز، استان‌های سه گانه خراسان شمالی، خراسان جنوبی و خراسان رضوی کشور عزیزمان ایران را تشکیل می‌دهد. در واقع، با نگاهی به جغرافیای فرهنگی خراسان بزرگ ایران‌زمین، «نیشابور» تنها شهر عمده خراسانی است که در جغرافیای امروز کشور ایران، باقی مانده است و این، رسالت این شهر را به عنوان یکی از مراکز عمده فرهنگی خراسان بزرگ در روابط فرهنگی کشورهای دربرگیرنده خراسان بزرگ، دوچندان می‌نماید. شوربختانه، چند سده است که ستم و بیداد تاریخ، میان ما خویشان خراسانی، فاصله‌ای انداخته، اما پیشینه تاریخی گرانسنگ و پیوندهای فرهنگی ژرف و دیرین ما، بهترین و توان‌افزاترین بستر و زمینه برای همگرایی و همکاری در راستای توسعه است. شناخت، نخستین گام در همگرایی است. در اینجا، بر آنیم به معرفی کوتاه شهرهای مهم و کهن خراسان در فراسوی مرزهای کشورمان بپردازیم تا به امید خداوند بزرگ، دریچه‌ای باشد برای نگاهی احیاءمحور به پیوندهای تاریخی و فرهنگی ما فرزندان نیشابور کهن و و میراث‌داران ابرشهر باستانی با خویشان خراسانی‌مان. به امید روزی که میان خویشان کهن خراسانی، فاصله‌ای به جز، کیلومترهایی که مرزهای جغرافیایی بین شهرها، ولایت‌ها و استان‌ها و کشورها را در می‌نوردند نباشد.