شهر نیشابور؛ شهر تاریخ، شهر اساطیر، شهر فرهنگ

خبرگزاری ایرنا: نیشابور شهری کهن در دل سرزمین پهناور و تاریخی خراسان، همچون نگینی درخشنده از جاذبه‌های فراوان برای گردشگران داخلی و خارجی برخوردار است و همین جایگاه آن را در رتبه نخست هفت شهر هدف گردشگری در این استان قرار داده است. تاریخ دقیق پیدایش نیشابور و نام اولیه آن در دست نیست اما به گواهی متون کهن این شهر در هزاره سوم پیش از میلاد به لحاظ فرهنگی، هنری و تجاری از جایگاه ویژه‎ای برخوردار بوده است. به روایات اساطیری، نخستین فردی که بنای کهن دژ نیشابور را نهاد «انوش بن شیث بن آدم» بود و «ایرج بن افریدون» بر آن عمارت‌های دیگری ساخت. نیشابور در سال 31 هجری به دست مسلمانان فتح و در اوایل قرن سوم هجری مرکز حکومت طاهریان شد. این شهر در سال 548 هجری قمری و پس از آن در سال 618 قمری آماج حملات ویرانگر مغول قرار گرفت و در در دوره ایلخانان شهر جدیدی احداث شد اما این منطقه نیز در سال 808 هـجری قمری در زلزله‌ای مهیب با خاک یکسان شد. 

نیشابور و اکوتوریسم: قله شیرباد، بام خراسان

  

تصویر با اندازه بزرگ  

نیشابور، در جایگاه «گرانیگاه تاریخ و فرهنگ خراسان»، «نماد تاریخ و فرهنگ ایران» و «ام‌البلاد فرهنگی در تاریخ و تمدن جهان اسلام»، دارای چنان چهره و پیشینه فرهنگی ویژه‌ای است که این کهن‌دیار را، یگانه همتای خراسانی دیگر فرهنگ‌شهرهای کهن ایران، برنمایانده. اما باید انصاف داد و بازگفت که؛ این چهره و پیشینه فرهنگی چنان گسترده و سنگین و پُربار است که بر روی دیگر توانمندی‌های اقلیم نیشابور، سایه‌ای بزرگ افکنده و آنها را دیر-پدیدار ساخته است. یکی دیگر از توانمندی‌ این سرزمین، اقلیم رنگارنگ و جاذبه‌های طبیعی گونه‌گون آن است؛ چونان‌که از یک سوی، در جنوب دشت نیشابور، با چهره‌ای کویری و بیابانی و نمک‌زار و پوشش گیاهی تاق و گز، رو برو می‌شویم؛ در چند-ده کیلومتر آنسو‌تر و در میانه‌های دشت، کشتزارها و باغستان‌ها و فضاهای روستایی پی‌در پی، گسترده می‌شود، و کمی‌آنسوتر، نوار شمالی، از شرق تا غرب، چهره‌ای کوهستانی با رودکده‌هایی بهشت‌آسا به خود می‌گیرد.

دیدار با میراث عرفانی شرق؛ از بسطام تا شادیاخ

 

در بیست و پنجم فروردین ۱۳۹۴ خورشیدی، همزمان با روز ملی بزرگداشت شیخ فریدالدین عطار، آیین «خواهرخواندگی نیشابور و شاهرود» برگزار گردید. بدین‌گونه، دو شهرستان مهم استان‌های خراسان و سمنان، با تکیه بر پیشینه‌ها و داشته‌های همگون فرهنگی، تاریخی و اقلیمی، برای همکاری‌های گسترده‌تر و ژرف‌تر، همپیمان و همداستان شدند. بی‌گمان، پیشینه‌ و پیوندهای فرهنگی این دو دیار، از کارسازترین انگیزه‌های پیمان همکاری و همگرایی آنهاست. چهره درخشان این دو دیارگان، در گستره عرفان، یکی از شایان‌ترین رویه‌های این پیوند فرهنگی است. چنانکه اگر بخواهیم پیشینه عرفان، معرفت‌جویی و آزاداندیشی مردمان ایران بزرگ را در کتابی فراگرد آوریم؛ نام و سخن و مرام نامدارانی همچون بایزید بسطامی، ابوالحسن خرقانی، ابراهیم ادهم، سعید بن سلام مغربی، فریدالدین عطار نیشابوری و چون اینها، برگ‌های زرین و گرانمایه‌ای از آن را در بر می‌گیرند.

همسایه‌ی نزدیکتر از خویش؛ دیباچه‌ای بر پیوندهای تاریخی و فرهنگی کاشمر و نیشابور

 

کاشمر و نیشابور، دو تن از ‌دیارگان نامی خاوران‌بوم ایران‌زمین‌اند که وزنه‌ای گرانسنگ در هویت‌مایه تاریخی و فرهنگی خراسان به شمار می‌آیند؛ دو شهرگان نامدار خراسانی که پیشینه پربار و هویت سرشارشان با همسایگی دیرین و همبستگی‌های ژرف، در آمیخته و همنوا‌ترین و یگانه‌ترین دیاران خراسان را پدیدار ساخته است.

در دوران اساطیری؛ کاشمر (ترشیز)، جایگاه سرو سپند زرتشت و پیمانگاه پیامبر و شهریار ایران است و در بوم نیشابور (ابرشهر)، دریاچه سپند سوور و آتش اهورایی برزیگران ایران، پای گرفته. در دوران‌های پس از آن، تاریخ، چهره‌ای دانش‌گرایانه و بینش‌ورزانه از ارتباطات فرهنگی این دو همسایه کهن را بر ما آشکار می‌سازد؛ در سده‌های هجری، دانشمندان، محدثان، عالمان، شاعران و سرشناسان پُرشماری از این دو دیار برخاسته‌ و پایه‌ها و ستون‌های همگرایی و همداستانی همسایگان نامدار را پدید آورده‌اند. امروز، افزون بر میراث‌ پُربار فرهنگی و پیشینه تاریخی و همسایگی کهن، همگنی‌ها و همبستگی‌های تنگاتنگی در زمینه‌های مردم‌شناسی و اقلیمی، نیشابور و کاشمر را در جایگاه همنواترین سرزمین‌های خراسان نمودار می‌سازد. در این نوشتار، همراه با اشاره‌ای به چهره تاریخی، فرهنگی و پیوندهای نیشابور و کاشمر، به زمینه‌های همکاری و همگرایی این دو کهن‌دیار خراسانی، خواهیم پرداخت.