ابوعلی دقاق نیشابوری؛ سررشته پیوند نیشابور و عشق‌آباد پایتخت کشور ترکمنستان

ابوعلی، حسن بن علی/ محمد نیشابوری، (درگذشته به ۴۰۵ یا ۴۱۲ ق)، عالم، عارف، مفسر، واعظ و شاعر. در نیشابور به دنیا آمد و همان جا نشو و نما یافت. از اکابر عرفا و جامع اصول شریعت و فنون طریقت به شمار میرفت. در بیان احادیث و اخبار دستى توانا داشت و در تفسیر و تاویل آیات بصیر و بینا بود. از کثرت شوق و ذوق و درد و گریه که داشته او را «شیخ نوحه‏‌گر» می‌گفتند. کلمات معروفى نیز از وى به یادگار مانده است. گفته‌اند خواجه عبداللَّه انصارى، «مناجات» مشهور خود را از کلمات این عارف ربانى اقتباس نموده است. ابوالقاسم عبدالکریم قشیرى، داماد و شاگرد وى بود. از آثار وى: «تاویل بعضى از آیات قرآنیه»؛ «خلافت»؛ «زهد»؛ «مواعظ»، که بر سیصد و شصت مجلس مشتمل مى‏باشد؛ «کتاب الضحایا». بر اساس برخی منابع، ابوعلی دقاق، در نیشابور وفات یافت و او را در مدسه‏ خود در سمت قبله کهن‌دژ، دفن کردند. اما برخی نیز نشان آرامگاه ابوعلی دقاق را در محلی در ۲۰ کیلومتری حومه عشق‌آباد (پایتخت کشور ترکمنستان) در نزدیکی قلعه نسای کهن، در دامنه کوه «کوپه‌داغ» می‌دانند. در این محل، زیارتگاهی است که بین ترکمن‌ها به «شیخ الو بابا» و یا «شیخ الو» شهرت دارد و بر این باورند که آرامگاه «شیخ ابوعلی دقاق» -عارف بزرگ قرن چهارم هجری- است. البته از برخی اقول نیز چنین بر می‌آید که صاحب این آرامگاه، «شیخ علی دقاق نسائی» است و دقاق نسائی از اسباط (دخترزادگان) شیخ ابوعلی دقاق نیشابوری است. به هر روی، چه این آرامگاه مربوط به ابوعلی دقاق نیشابوری باشد و چه مربوط به علی دقاق نسایی –یکی از نوادگان دقاق نیشابوری-، شخصیت معنوی این عارف بزرگ و جایگاه ویژه وی و خاندانش در حوزه عرفانی خراسان، می‌تواند به عنوان یکی از پیوندهای تاریخی و فرهنگی مشترک، در راستای گسترش زمینه‌های همکاری‌های دو شهر نیشابور و عشق‌آباد، مطرح باشد.