تندیس خیام نصب شده در روبروی ساختمان انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران

خیام در علم ریاضی و نجوم و اخترشناسی از خیام رباعی سرا هیچ کم ندارد. خیام در ادبیات فارسی نماد «تعقل»، «تفکر»، «آزادگی» و «نشاط» است. حکیم عمر خیام نیشابوری؛ بیش از هر چهره ایرانی دیگری، آن هم از راه سخن و اندیشه، فرهنگ و ادبیات و نام ایران را در میان مردمان جهان گسترانیده، پس بیراه نیست که این چهره، به یکی از نمادهای ملی ایران، تبدیل شده و افزون بر رباعیات او که به بیشتر زبان‌های جهان ترجمه شده و می‌شود؛ تندیس وی نیز نمادگری بر پویندگی فرهنگی ایران در مراودات بین‌المللی است. نصب تندیس خیام در چهارتاقی دانشمندان ایرانی در مقرر سازمان ملل در وین اتریش تا نصب تندیس خیام در آستراخان روسیه به عنوان نماد ملی ایران و نشانگر ایرانی صلح و دوستی در همراهی با تندیس‌های نمادین دیگر کشورهای حوزه دریای خزر (آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان).

تندیس این چهره پرآوازه ایرانی، به بهانه‌های فرهنگی گوناگون در شهرهای گوناگون جهان از جمله بخارست و دوشنبه و نیویورک و کاراکاس و مادرید و سارایوو و … نصب شده و در شهرهای کشورمان نیز با فراوانی بسیار می‌توان سراغ از تندیس این دانشمند و شاعر بزرگ ایرانی گرفت. آخرین رویداد نصب تندیس این حکیم پرآوازه کشورمان، در شهریور سال جاری و در حوالی خیابان ولی‌عصر تهران است که در پی درخواستی از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران و به کوشش شهرداری منطقه ۱۱ و همچنین سازمان زیباسازی شهر تهران، انجام شده‌است. 

به گزارش ایسنا، منتشره در ۴ شهریور ۱۳۹۶، شهردار منطقه ۱۱ تهران دربارهٔ فرایند گزینش و نصب این تندیس، با اشاره به موقعیت فرهنگی و هنری انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران برای نصب این اثر هنری، گفته‌است: «به درخواست انجمن، مبنی بر نصب مجسمه یکی از شعرای نامی ایران در مقابل ساختمان؛ با پیگیری‌های اداره زیباسازی شهرداری منطقه ۱۱ و طی جلسات با معاونت هنری سازمان زیباسازی؛ اقدامات لازم برای نصب مجسمه پرتره حکیم عمر خیام، متناسب با فضای تاریخی و هنری موجود در پیرامون انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران واقع در خیابان ولی عصر (عج) – پل امیر بهادر – ابتدای خیابان سرگرد بشیری انجام شد.»

این تندیس (مجسمه)، اثر هنرمند ملک دادیار گروسیان است که در سال ۱۳۹۶ از جنس فایبرگلاس ساخته شده‌است. دربارهٔ خانه تاریخی امیربهادر گفتنی است: این بنای بزرگ تاریخی، یکی از خانه‌های باارزش دوره قاجاریه است که در خیابان ولیعصر، جنوب میدان منیریه واقع شده‌است. این خانه در اصل متعلق به مرحوم حسین پاشازاده معروف به امیربهادر جنگ؛ وزیر جنگ مظفرالدین شاه قاجار بوده‌است. مساحت این بنا در حدود ۳۰۰۰ مترمربع بوده و دارای بخش‌های مختلفی همچون تالار بزرگ آینه‌کاری شده، زیرزمین آینه‌کاری شده، تالار بزرگ بالا، حوضخانه با تزئینات کاشی‌کاری و اتاق‌های متعدد برای برگزاری جلسات و سخنرانی‌ها و قرائت‌خانه عمومی و اتاق‌های دیگر با کارکردهای مختلف می‌باشد. این بنا در اصل حسینیه امیربهادر بود که بعدها تحت تملک شرکت پخش سیگار ایران درآمد و در نهایت توسط انجمن آثار ملی خریداری شد و تعمیراتی در آن صورت گرفت و در حال حاضر نیز در تملک انجمن آثار و مفاخر فرهنگی می‌باشد که ساختمان مرکزی انجمن است./ «یار خراسانی - سرزمین بینالود»