پل تاریخی حصار سرخ نیشابور

در غربی ترین نقطه شهرستان نیشابور  و در قسمت خروجی دشت نیشابور  و در پست ترین قسمت این دشت بزرگ و با برکت و در ارتفاع 1056 متری از سطح دریای آزاد پلی تاریخی در دوره صفویه احداث گردیده تا اهالی منطقه در فصول مختلف سال از آن استفاده نمایند. اگر چه این پل سه دهانه دارد اما زیاد عریض نبوده و در گذر زمان مورد بی مهری مردمان و مسولان قرار گرفته به طوری که مردم محل امروز آن را (ریخته) می نامند. زمانی که در سیزدهمین روز از ماه شهریور 1394 با سفر به این روستا سراغ محل پل تاریخی را گرفتم همه با لهجه محلی می گفتند(رخته) و بالاخره پس از طی مسیری با اتومبیل و مسافتی 200 متری پیاده ،پلی را که سالها منتظر دیدنش بودم دیدم ،البته نه آنگونه که دوست داشتم. 

پل در سال 1378 و پس از ریزش قسمتهای عمده آن به صورت غیر اصولی و غیر علمی و بدون توجه مسولان امر در میراث فرهنگی بازسازی کلی شده و تنها در دهانه شمالی قدمت پل دیده می شود.

این پل نشانگر وجود آب فراوان در کالشور در سالهای نه چندان دور بوده که اکنون فقط مدت کوتاهی از سال را در خود آب می بیند. مردم روستای حصار سرخ و روستاهای اطراف در گذشته از این پل جهت عبور به سمت نیشابور استفاده می نموده اند که البته اکنون با ایجاد جاده آسفالته حصار سرخ به فدیشه و از آنجا به عشق آباد و نیشابور این پل فعلا فقط می تواند به عنوان یک جاذبه گردشگری مطرح باشد.

در این مقاله کوتاه برای اولین بار از این پل تاریخی و ثبت شده در فهرست آثار ملی، تصاویری که توسط اینجانب تهیه شده در فضای وب منتشر می شود.

موقعیت جغرافیایی-طبیعی و پیشینه:

پُل قدیمی حصار سرخ در 2 کیلومتری شمال روستای حصار سُرخ – از توابع دهستان غزالی بخش میان‌جلگه‌ی شهرستان نیشابور- قرار گرفته است. روستای حصار سرخ که در 56 کیلومتری جنوب غربی شهر نیشابور، و در طول جغرافیایی 58 درجه و 18 دقیقه و 32 ثانیه‌، و عرض جغرافیایی 36 درجه و 01 دقیقه و 22 ثانیه واقع شده، با ارتفاع حدود 1050 متر از سطح دریا، متاثر از اقلیم دشت (محدود کال ‌شور) دارای آب و هوای نیمه‌خشک و و پوشش گیاهی (گیاهان شورپسند) مراتع درجه 4 با بالا است. قدمت بنای پل حصار سرخ، با نگاه به شیوه‌ی معماری و ساخت، به دروه‌ی صفویه می‌رسد.

 - مشخصات معماری و ساختی:

پُل حصار سرخ، در فاصله‌ی 2 کیلومتری شمال روستای حصار سرخ، و در سمت راست جاده‌ی حسین آباد به حصار سرخ، درمیان اراضی کشاورزی، در جهت شمالی-جنوبی، بر روی رودخانه‌ی فصلی «کال شور» قرار گرفته است.

این پل زیبا، دارای 3 دهانه و 4 بازوست. بازوهای 2 طرف پل، بلندتر ولی کم‌عرض و 2 بازوی وسط، کم‌ارتفاع‌تر و قطورتر هستند. عرض بازوها  6 متر است. عرض روی پل که از آن رودخانه‌ای فصلی می‌گذرد در حدود 40 متر و طول کلی پل 33 متر است. عبور دادن جوی از روی پل، در چند سال اخیر، باعت وارد آمدن صدمه به آن شده است. بنای پل در سال 1378 به طور کلی و البته غیر اصولی مرمت شده.

مصالح به کار برده شده در این پل، سنگ و ساروج و آجر (به ابعاد 5*25*25) می‌باشد. با نگاه به نحوه‌ی ساخت و مصالح مورد استفاده، قدمت این پل به دوره‌ی صفوی رسیده و با پل حسین‌آباد جنگل، که در شرق آن قرار دارد،  نیز هم‌دوره است. با توجه به جایگیری دو پل در این ناحیه، می‌توان این‌گونه استنباط نمود که در گذشته، ناحیه‌ای پُرتردد بوده است و بر اساس نیاز، این دو پُل با فاصله‌ی کمی از هم بنا شده است.

از ویژگی‌های بارز این پل، قوس‌های زیبای دهانه‌، و بازوهای ستبر آن است که حالت قدیمی پل را در ذهن تداعی می‌نماید. 

پل حصار سرخ، در تاریخ 24/12/1384 و به شماره‌ی 15235 در فهرست آثار ملی ایران، ثبت گردیده است.

منبع مطلب:

جغرافیای شهرستان نیشابور/ محمد تاجیک

- کردان، مرضیه، «گزارش ثبتی پل حصار سرخ»، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان خراسان رضوی، 1384. به کوشش ققنوس شرق، «پل حصار سرخ نیشابور»، ابرشهر: دانشنامه نیشابور، آذرماه 1389.