پیشنهاد ثبت «روز بزرگداشت فضل‌ بن شاذان نیشابوری؛ روز فقه و کلام» در تقویم رسمی کشور

 

بنا بر اعلام پایگاه وب همایش ملی فضل بن شاذان نیشابوری، در آذرماه 1394، نخستین همایش ملی بزرگداشت این عالم جلیل‌القدر برگزار می‌گردد. در پایگاه ملی همایش؛ محورهای موضوعی، تاریخ‌های مهم، شیوه‌نامه نگارش مقاله، چگونگی دریافت مقاله و سایر اطلاعات مورد توجه پژوهشگران و علاقمندان آمده است. خبر نیک برگزاری همایش فضل بن شاذان نیشابوری، بهانه‌ای است که همراه با نگاهی فشرده به جایگاه علمی این دانشمند بلندپایه و آثار منتشر شده درباره او، پیشنهاد ثبت «روز بزرگداشت فضل بن شاذان نیشابوری؛ روز فقه و کلام اسلامی» در تقویم رسمی کشور، را مطرح نماییم.      

فضل بن شاذان بن خلیل ازدی نیشابوری؛ از دانشمندان، عالمان، فقیهان، محدّثان بزرگ قرن‌‌سوّم هجری‌ است. فضل، در نیشابور متولّد شد و نزد پدرش –شاذان، که یکی از فقیهان بزرگ عصر خود بود- کسب علم نمود. ابن شاذان، برای کسب علوم بالاتر به نزد امام‌ ‌جواد (ع)، امام‌ ‌هادی (ع) و امام‌ ‌حسن عسکری (ع) رفت و جزو اصحاب آن بزرگواران گردید. کوشش‌های علمی خستگی‌ناپذیر فضل بن شاذان، گنجینه‌ی علمی گرانمایه و توشه معنوی پُربار، برای او به همراه آورد. در منابع رجالی آمده است که کتابى از فضل بن شاذان به دست امام حسن عسکرى (ع) رسید، امام با ورق زدن، به مطالعه کتاب او پرداخته و فرمود: خدایش رحمت کند، به اهل خراسان به منزلتش غبطه مى‏خورم؛ که فضل، زمانى بین ایشان زندگى مى‏کرد. «مقدس اردبیلی»، مولف «جامع‌الرواة» درباره فضل بن شاذان بن خلیل ازدی نیشابوری، نوشته است: او رییس و بزرگ طایفه‏ی ما -شیعیان- است و ارجمندتر از آن است که درباره‏ی او سخنی بگوییم.

«نجاشى» رجال‌شناس بزرگ امامى در ستایش فضل مى‏گوید: او ثقه و از بزرگان فقها ومتکلمان شیعه و در این طایفه، داراى مقام و جلالتى است، وى مشهورتر از آن است که ما به توصیف او بپردازیم. «شیخ طوسى» از او با عناوینی همچون فقیه، متکلم، جلیل القدر و «کشى» او را از عدول و ثقات برشمرده و در موارد زیادى به گفتار او در توثیق و تضعیف رجال به عنوان سندى اعتماد مى‏کند. «محقق حلّی»، او را در زمره فقیهان درجه اول شیعه شمرده است. باری، کتاب‌ها و رساله‌های عالمان بزرگ، همگی بر جایگاه علمی و معنوی والای فضل تاکید می‌نمایند. دستاورد یک عمر مجاهدت علمی فضل بن شاذان، را بیش از 180 اثر دانسته‌اند که از آن جمله‌اند: «اثبات‌‌الرجعه»، «اربع مسائل فی ‌‌الامامه»، «الاستطاعه»، «الاعراض و الجواهر»، «الایضاح فی‌‌الرد علی سائر الفرق»، «الحجّه فی ‌‌ابطاء القائم»، «حدوث‌‌ العالم»، «الرد علی باطنیه و القرامطه»، «کتاب‌‌المتعتین» (متعه‌‌الحج و متعه‌‌النساء)، «مسائل‌ ‌البلدان»، «التوحید»، «مخته‌‌الاسلام»، «الایمان»، «الرّد علی بن کرام»، و ...

 

فضل‌شناسی در دوران معاصر:

در معرفی کتاب «فقیه نیشابور»، نوشته عبدالحسین طالعی، انتشارات همشهری، آمده است: «نیشابور، یکی از مهم‌ترین مراکز تمدن مسلمانان است که در چنین هنگامه‌ای، میدان برخورد فرقه‌های گوناگون و اندیشه‌های رنگارنگ است. در این میان، در کهکشان خاندان حق‌طلبِ شاذان بن خلیل نیشابوری، ستاره‌ای به نام فضل بن شاذان طلوع می‌کند که به برکت علم‌آموزی از امامان معصوم به ویژه امام ابوالحسن الرضا (ع) و کسب محضر بعضی از خواص اصحاب آن بزرگمردان آسمانی، دین را از سرچشمه‌ی زلال آن فرا گرفته و بر همان پایه‌های استوار، کاخی از استدلال پی افکند که؛ از باد و باران نبیند گزند.»

از دیگر کتاب‌هایی که در شناخت شخصیت، زندگی، آثار و مقام علمی فضل بن شاذان نوشته شده است می‌توان به: «اسرار فضل بن شاذان از امام رضا علیه‌السلام: ترجمه کتاب «علل ابن شاذان»/ محمدباقر مجلسی»، «خورشید شرق در سده سوم: فضل بن شاذان‌نیشابوری/ مهدی بیات‌مختاری»، «ارزیابی چند اثر در ارتباط با فضل‌بن‌شاذان نیشابوری/ مهدی بیات‌مختاری»، «از ی‍م‍ن‌ ت‍ا ن‍ی‍ش‍اب‍ور: ش‍رح‌ اح‍وال‌ و آث‍ار ف‍ض‍ل‌ب‍ن‌ ش‍ادان‌ب‍ن‌خ‍ل‍ی‍ل‌ ازدی‌ن‍ی‍ش‍اب‍وری‌/ م‍ح‍م‍د پ‍روان‍ه‌ م‍ه‌ولات‍ی‌»، «استواری حدیث فضل‌بن شاذان از امام رضا (ع)/ مهدی بیات‌مختاری»، «در خلوت فضل‌بن‌شاذان: نگاهی به زندگانی و آثار و بنای ابومحمد فضل‌بن‌شاذان بن‌خلیل ازدی نیشابوری و گذری در تاریخ فرق و مذهب اسلام/امیر شادمند»، «پیغام امام (فضل بن شاذان)/ ابوالفضل هادی‌منش»، «دیدار فضل‌بن شاذان با امام‌رضا علیه‌السلام: "نقدی بر معرفه الحدیث"/ مهدی بیات‌مختاری»، «زندگینامه امام‌زاده محروق و فضل‌بن‌شادان و آیة‌الله مرحوم آقا شیخ محمد‌کریم فقیدی/ عبد‌الجلیل فقیدی»، «فضل بن شاذان: مروری بر زندگی و آثار فضل بن شاذان/ عبدالحسین طالعی»، «ف‍ض‍ل‌ب‍ن‌ ش‍اذان‌ "س‍ت‍اره‌ خ‍راس‍ان‌"/ ع‍ل‍ی‌ ص‍درائ‍ی‌ خ‍وی‍ی» و ... اشاره نمود. بر این فهرست، باید صدها مقاله و اثر تالیفی و پژوهشی دیگر را که درباره فضل بن شاذان و یا مرتبط با آثار و آراء علمی او نوشته شده است، افزود.‌

«مهمترین کتابی که در این زمان، از ابن شاذان در دسترس می‌باشد کتاب گران‌سنگ «الایضاح » است که یکی از مهمترین کتب کلامی شیعه است. در این کتاب، مباحث کلامی بیشماری که در آن عصر مورد ابتلا بوده بحث شده است. کافی ست با نگاهی تیزبینانه به مطالب کتاب الایضاح، دریابیم که بعضی از انحرافات دینی زمان ما نیز عینا همان قضایایی است که در آن زمان، اتفاق افتاده است و به راستی که تاریخ تکرار شده است ...» متن کامل این نوشتار را در پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه بخوانید.

 

روز بزرگداشت فضل بن‌شاذان نیشابوری؛ روز بزرگداشت مجاهدان علم فقه و کلام

با نگاه به چهره علمی و فرهنگی برجسته و گرانمایه فضل بن شاذان نیشابوری؛ که شاگرد و مورد وثوق چهار تن از ائمه اطهار علیهم‌السلام، مرجع علمی عالمان بزرگ شیعه است و همچنین فعالیت‌های ارجمند علمی و فرهنگی این دانشمند گرانمایه، در پاسداری از کیان اسلام و مذهب تشیع، که با پیروی از سرچشمه تعالیم ائمه اطهار (ع)، در شمار نخستین مجاهدان علمی و دانش‌ورزان مهرآیین خاندان عصمت و طهارت بوده است؛ شایسته به نظر می‌رسد همزمان با برگزاری «همایش ملی فضل بن شاذان نیشابوری»، پیشنهاد ثبت «روز بزرگداشت فضل بن شاذان نیشابوری» با عنوان دوم «روز فقه و کلام اسلامی» در تقویم رسمی کشور، با هدف بسترسازی آشنایی بیشتر عموم مردم کشورمان، با این شخصیت علمی و فرهنگی جلیل‌القدر و دیگر شخصیت‌های بزرگواری که در حوزه علوم فقه و کلام، فعالیت‌های ارزشمند و اثربخشی داشته‌اند، در دست پی‌گیری و اقدام قرار گیرد.  

از کدامین خفته در تو ]خاک نشابور[، مصرع و بیت آورم

هــر کـدامـش؛ شمــــــع جمعـــی، آفتـــابـی در جبیــــن

زان میــان، «فضـل بـن شــاذان»؛ آن محــــدّث، آن فقیه

اهــل دل، اهـــل فضیـــــــلت؛ در نگــــــــاه عســــــکـریـن

«أغبـط اهـــــل الخراســـان»؛ با طـــــــلا بــایـــــد نوشـت

بــــر ســـر قبــــر گهـــــــربـــار فقیــــــــــه اهـــــــــل دیــن

منبع شعر: وب‌نوشت آقای مهدی سبحانی‌فرد 

«یار خراسانی»،

از نیشابور، سرزمین بینالود

فضل و مقام علمی و معنوی او: